بحران کیفی و کمی در نظام دانشگاهی ایران

 محمد هدایتی

سال‌هاست از بحران در نظام دانشگاهی ایران صحبت می‌شود.  این بحران چه ابعاد و مختصاتی دارد؟ آیا مسئله صرفاً افت آموزش و پژوهش در دانشگاه است یا با نوعی درهم تنیدگی تمام عیار شاخص‌های کیفی و کمی مواجه هستیم؟ به تازگی یکی از موسسات معتبر بین‌المللی در زمینه آموزش آماری منتشر کرده است از تعداد دانشگاه در کشورهای مختلف. مقایسه وضعیت ایران با دیگر کشور احتمالاً تصویری بدست می‌دهد از اینکه نگاه کمی به مسئله آموزش در ایران چه نتایجی در برداشته است. بر مبنای این آمار تعداد دانشگاه در آلمان 412، در کانادا 329، در ایتالیا 236، در انگلستان 291، در هند 1620 و در چین 2481 است. در ایران اما 2640 دانشگاه در حال فعالیت هستند، بیشتر از جمعیت چین با آن رشد اقتصادی و با آن میزان از جمعیت، و این دانشگاه‌ها طبق برآوردها، پنج هزار میلیارد بودجه را مصرف می‌کنند. خب بلافاصله این پرسش مطرح می‌شود که این میزان دانشگاه قرار است چه نیازهایی را پوشش دهند؟ آیا اصلا زیرساخت‌های لازم، از نظر فضاها و امکانات آموزشی و استاد، برای اداره این دانشگاه‌ها وجود دارد؟ احتمالاً بدون تحقیق تجربی هم، پاسخ به این پرسش منفی باشد. نکته جالب توجه اینکه غالب این مراکز دانشگاهی در ایران در سطح تحصیلات عالیه هم فعالیت دارند. یعنی دانشگاهی که از تاسیسش چندسالی بیشتر نمی‌گذرد، به ارائه مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری می‌پردازد. برای این پرسش که چرا چنین تورم دانشگاهی اتفاق افتاده  پاسخ‌هایی مختلف می‌توان عرضه کرد. اما یک پاسخ احتمالاً اقتصاد آموزش است. تصور کنید تاسیس دانشگاه‌ها در دورترین نقاط را، با وام‌های مناسب، و از آن طرف جذب دانشجوی اصطلاحاً پولی. دانشجویانی که برخی از آن‌ها شاید از مسئولین و کارکنان متنفذ بخش دولتی باشند. خب همه این‌ها به لحاظ اقتصادی و سیاسی جذابیت ایجاد می‌کند. از طرف دیگر مدیران دولتی هم پا به پای تغییرات پیش رفتند. و در طی تقریبا یک دهه، کمتر و بیشتر، با سرعتی سرسام‌آور لیسانس، فوق لیسانس و دکتری گرفتند. غالباً به مدد همین تورم دانشگاهی و از بین رفتن سنجه ها در زمینه کیفیت آموزشی. اینچنین است که حالا دیگر تقریبا تمام مسئولان مملکت دکتری دارند، دکتر خطاب می‌شوند، هرچند گاهی هم عیار دانش‌شان در سخنرانی‌ها یا نوشته‌هایشان معلوم می‌شود. این ولع مدرک، آن هم بالاترین مدارک، با تاسیس دانشگاه‌های بسیار و اصطلاحاً کالایی‌شدن آموزش براحتی پاسخ یافت. چیزی که در کشورهای دیگر نشانی ندارد. گویا در همین دوران هشتاد درصد وزیران انگلستان مدرک لیسانس دارند. در جاهای دیگر هم خبر چندانی از وزرا و مسئولان دارای مدرک دکتری نیست. چون احتمالاً پروسه تحصیل در آنجا مجال چندانی برای فعالیت سیاسی باقی نمی‌گذارد و بالعکس. بهرحال اگر بر مبنای مدرک تحصیلی قضاوت کنیم، بی تردید کابینه‌های ایران، با انبوه دکترهایش بر صدر می‌نشیند، کسانی که به شیوه‌ای عجیب و البته درخشان هم خوب درس خوانده‌اند و هم در سلسله مراتب قدرت خوب پیش رفته‌اند!

سخنگوی شهرداری تهران به حواشی حضور امدادگران شهرداری در مناطق سیل زده پاسخ داد.

مطهر محمدخانی در خصوص حواشی ایجاد شده نسبت به حضور شهرداری تهران برای کمک به سیل زدگان امام‌زاده داوود واکنش نشان داد و گفت: در پاسخ به نقد افرادی که می گویند چرا در امدادرسانی شرکت کردیم اما پیشگیری نکردیم، باید بگویم که امام‌زاده داوود در حوزه عملکردی شهرداری تهران نیست اما بخش های زیادی از امام‌زاده داوود در حوزه حریم شهر تهران است و شهرداری تهران وظیفه قانونی برای انجام اقدامات پیشگیرانه و پیش‌دستانه ندارد.

وی با بیان اینکه برخی ها می گویند چرا شهرداری تهران وارد عملیات امدادرسانی شده، گفت: پاسخ مشخص است، وظیفه انسانی و اخلاقی مدیریت شهری تهران ایجاب می کرد که همچون ادوار گذشته و اتفاقاتی که در ماه های گذشته در نقاط مختلف کشور رخ داده وارد عمل شود. همچون کمک آتش نشانان به حادثه متروپل که به اذعان استانداری خوزستان و مسئولان محلی، آتش نشانان تهرانی به واسطه تجربه پلاسکو نقش پررنگی در متروپل داشتند یا در خصوص سیل سیستان و ... شهرداری تهران به واسطه وظیفه انسانی و اخلاقی پای کار بوده است.

سخنگوی شهرداری تهران با بیان اینکه البته این کمک ها با هماهنگی و مجوز شورا باید باشد، گفت: البته به دلیل ماهیت حوادث غیر مترقبه و بلایای طبیعی امکان طی کردن روال اداری به صورت روتین وجود ندارد. مثلا در حادثه امام‌زاده داوود ما سریعا وارد عمل شدیم نه اینکه منتظر اولین جلسه شورای شهر بمانیم تا مجوز بگیریم. البته معمولا شهرداری و شورا با یکدیگر هماهنگ هستند و به صورت شفاهی و تلفنی شهرداری کسب اجازه می کند.

وی با بیان اینکه حالا برخی ها انتقاد می کنند که چرا شهرداری جلوی بروز این حوادث را نگرفته، ادامه داد: پاسخ مشخص است، در حوزه اختیارات ما نبوده و مانند این است که بگوییم که چرا شهرداری تهران بجای کمک به متروپل، جلوی صدور پروانه آن را نگرفته است و از آنجایی که ارتباط حقوقی و قانونی ندارند، ما نمی توانیم اقدامات پیشگیرانه و پیش‌دستانه کنیم اما وظیفه اخلاقی و انسانی است که برای کمک وارد میدان شویم.

محمدخانی افزود: وزیر کشور مشخصا از شهرداری تهران مطالبه کرده است که در سه منطقه سیل زده امامزاده داوود، شهرستان لواسان و فیروزکوه وارد عمل شود و به حادثه دیدگان کمک کند و شهرداری تهران نیز معاونت‌های خدمات شهری و هماهنگی امور مناطق را وارد عمل کرده و برخی شهرداران مناطق نیز به عنوان منطقه معین مشخص شده اند. مثلا شهرداری منطقه ۱۴ معین فیروزکوه است و نسبت به امدادرسانی اقدام می شود.

سازمان مدیریت بحران کشور آمار جانباختگان، مصدومان و مفقودین سیل اخیر را به تفکیک استان‌های کشور اعلام کرد.

مرکز اطلاع رسانی سازمان مدیریت بحران کشور اعلام کرد: برابر آخرین آمارها در پی وقوع سیلاب در کشور دستکم ۶۹ نفر جان خود را از دست داده، ۴۵ نفر مفقود شده و ۴۱ نفر مصدوم شدند که این افراد به مراکز درمانی انتقال یافتند.

سیل در استان تهران بیشترین تعداد جانباخته، مفقودی و مصدوم را به خود اختصاص داده‌است. بر این اساس به ترتیب ۳۲، ۲۳ و ۱۵ نفر در جریان وقوع سیل در تهران کشته، مفقود و مصدوم شده‌اند. بیشترین خسارات نیز در فیروزکوه و امام‌زاده داوود (ع) بوده است.

پس از استان تهران،  خراسان رضوی، بیشترین فوتی را به خود اختصاص داده است. در این استان هفت تن جان خود را درپی سیل از دست دادند.

مازندران شش در پی سیل جان خود را از دست داده‌اند.  ۱۲ نفر نیزمفقود هستند که جستجو برای یافتن آنها ادامه دارد. چهار تن از مصدومان سیلاب استان مازندران نیز به مراکز درمانی منتقل شدند.  سیستان و بلوچستان، یزد و لرستان نیز سه استانی هستند که آمار جانباختگان سیل در هرکدام از آنها پنج نفر است.  در استان یزد، چهار نفر نیز مفقود شده‌اند که جستجو برای یافتن آنها ادامه دارد.  در هریک از دو استان کرمان ومرکزی نیز سه تن جان خود را از دست داده‌اند. 

 

منابع خبری در توییتر از راه اندازی اینترنت ماهواره ای استارلینک خبر دادند و به بررسی زمان دسترسی کاربران موبایل در ایران به اینترنت استارلینک پرداختند.

طبق اسنادی که در FCC به ثبت رسیده، اسپیس ایکس قصد دارد اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را در دسترس گوشی های موبایل اندروید و iOS قرار داده و فرکانس ۲ گیگاهرتزی را به مجوز استارلینک خود اضافه کند.

اضافه کردن فرکانس ۲ گیگاهرتزی به سرویس استارلینک به این معنی است که سیگنال های آن کمتر تحت تاثیر موانع فیزیکی قرار می گیرند تا برای دستگاه های کوچک‌تر مانند گوشی های هوشمند مناسب باشند؛ اسپیس ایکس در پرونده خود توضیح می دهد که این کار به نفع تمام مشترکین این سرویس در آمریکا خواهد بود.

به این ترتیب کشورهایی که در اینترنت اختلال ایجاد می کنند بزودی با مشکلی بدون راه حل مواجه شده و کاربران اینترنت در سراسر جهان دسترسی به اینترنت آزاد را تحربه خواهند کرد.

اسپیس ایکس سال گذشته شرکت فناوری نانو ماهواره‌ای Swarm را خریداری کرد که داده‌ها را برای دستگاه‌های اینترنت اشیا ارائه می‌کند. شرکت خدمات فضایی اعتقاد دارد که با کمک این شرکت می‌تواند به هدف خود دست پیدا کند.

هرچند هنوز جزئیات و اطلاعات زیادی درباره آن موجود نیست، اما می‌توان گفت که شرکت متعلق به ایلان ماسک، احتمالا قصد دارد تا سرویس اینترنت استارلینک خود را در دسترس موبایل‌ها قرار دهد.

حذف تعطیلی رسمی روز عاشورا از تقویم افغانستان توسط طالبانتصویری توسط رسانه های داخلی منتشر شده است که نشان می‌دهد طالبان رخصتی روز عاشورا را از تقویم افغانستان حذف کرده است.

روز عاشورا از جمله تعطیلات رسمی در تقویم افغانستان بود که حالا طالبان آن را لغو کرده است.

تصویری که در رسانه‌های داخلی افغانستان منتشر شده نشان می‌دهد که طالبان رخصتی روز عاشورا را از تقویم افغانستان حذف کرده است.

با تغییراتی که توسط طالبان در تقویم رسمی افغانستان اعمال شده، بسیاری از مناسبت‌هایی که در دولت قبلی وجود داشتند، لغو شده‌اند.

در این تغییرات تازه، طالبان دست کم ۱۵ مناسبت مربوط به خود از جمله روز انتخاب ملاهبت الله آخوندزاده به عنوان رهبر این گروه را در تقویم رسمی اضافه کرده است.

بر اساس این سند، طالبان تنها روزهای استقلال افغانستان، شکست جماهیر شوروی سابق و شکست آمریکا و ناتو از گروه طالبان را روزهای تعطیلی عمومی تعیین کرده است.

هنوز به طور رسمی این تغییرات در تقویم از سوی طالبان اعلام نشده اما اسناد فاش‌شده نشان می‌دهند که طالبان بیش‌تر مناسبت‌های گذشته را حذف و به جای آن‌ها به طور سلیقه‌ای مناسبت‌های طالبانی را جایگزین کرده است.

این در حالی است که مقامات طالبان تاکنون درباره صحت این خبر اظهاری نکرده‌اند.

 ️ محمود هوشیارفرد

پژوهشگر و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی گیلان

کوه‌ها، دشت‌ها، آبراهه‌ها و تمام پستی و بلندی‌های زمین طی هزاران و بلکه میلیون‌ها سال به این شکل به وجود آمده است. حوادث اقلیمی نظیر سیل و یا سایر حوادث طبیعی مانند زلزله وقایع طبیعی هستند که قبل از خلق انسان بوده و در آینده نیز خواهد بود. سیلاب از مهم‌ترین مخاطراتی است که عوامل انسانی و محیطی فراوانی موجب بروز آن می‌شود. واقعیت این است که پدیده‌هایی همانند سیل و خشکسالی از اثر بشر بر اقلیم نشأت گرفته یا حداقل به وسیله آن تشدید شده است.

به عنوان مثال در سیل‌های اخیر علاوه بر آب، حجم زیادی از رسوبات نیز وارد شهرها شدند که قطعاً دلیلی بر تغییر کاربری و حریم منابع مهم آبی (بستر و حریم منابع آبی ساکن و جاری) و ضعف فعالیت‌های آبخیزداری بالادست است.

مدیریت پس از بحران یا مدیریت پیشگیری از بحران؟!

وقتی خبر رئیس هلال احمر مبنی بر درگیری ۱۸ استان کشور با سیل را شنیدم با خودم اندیشیدیم چرا ما که از خشکسالی فریاد می زنیم فکری برای ترسالی نکرده ایم؟! بسیاری از عواملی که منجر به تشدید آثار سیل‌های اخیر شده همان عواملی هستند که در سال‌های گذشته باعث بروز تنش آبی، افت شدید سطح ایستابی آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، ناپایداری و فرسایش خاک و …شده اند.

به عبارتی تا زمانی که رویکرد حفاظتی، محور مدیریت عرصه‌های طبیعی کشور نباشد پدیده سیلاب گل آلود پدیده همگانی و همیشگی در این کشور خواهد بود. یکی از خروجی‌های تغییر اقلیم افزایش وقوع و شدت سیلاب و غیرقابل پیش بینی بودن این پدیده است ولی مهم نحوه سازگاری با این آن است؛ اعمال مدیریت حفاظتی در رویشگاه‌های طبیعی در راستای حفظ پوشش طبیعی و نه خرج بودجه در کارهای سازه‌ای در عمق دره‌ها، و دوم مدیریت حفاظتی در دیمزارهای کشور که متأسفانه در کنار مراتع فقیر و تخریب شده، دیمزارها مرکز فرسایش آبی خاک است دقیقاً این گل و لای از همین مزارع است.

در این ارتباط می‌توان به کم توجهی (یا بی توجهی) به سیستم طبیعی هیدرولوژی در حوضه‌ها و زیر حوضه‌های آبریز اشاره کرد. متأسفانه به دلیل تفکر مهندسی و سازه‌ای حاکم در وزارت نیرو موضوع لایروبی رودخانه به از بین بردن اکوسیستم‌های ماندآبی در حریم رودخانه‌ها و آبراهه‌ها و از بین بردن پوشش گیاهی تبدیل شده است. در حالی که این پوشش‌ها اولاً سرعت سیل را کنترل می‌کنند و دوم گل و لای در حریم رودخانه را تثبیت می‌کنند.

جمع بندی کلی آن است که اولاً اهمیت حفظ اکوسیستم و فعالیت‌های همسو با طبیعت در مقابله با خطر وقوع سیل اهمیت بسیار زیادی دارند. ثانیاً در نقش مهم سدها در کنترل و مدیریت سیل بخصوص در مناطق پایین دست حوزه‌های آبخیز تردیدی وجود ندارد. اما نکته حائز اهمیت اینکه در حال حاضر نباید سیل‌های اخیر و وقوع فقط یک ترسالی بهانه‌ای برای تأسیس و ساخت سدهای بزرگ بیشتر شود، چرا که تحت شرایط خشکسالی‌های اخیر هیچگاه مخازن سدهای موجود کشور حتی تا نصف نیز پر نشده و پر نخواهند شد.

همچنین اجرای قانون رهاسازی حق آبه رودخانه‌ها در پایین دست سدها که منجر به کاهش ذخیره سدها و حفظ طبیعی شرایط اکولوژیکی -مورفولوژیکی رودخانه‌ها شده، سیستم‌های هشدار سیل، اقدامات حفاظتی مناسب و قابل اطمینان پایین دست و اقدامات آبخیزداری برای کنترل سیل و رسوب در سرشاخه‌ها، از حداقل‌های قابل انتظار در مهار و کنترل سیلاب‌های اخیر و کاهش خسارات سیل هستند.

بر اساس تجربیات ملی و بین المللی شاید مهمترین اقدام آماده سازی سند جامع تاب آوری فعال- تعاملی و فرابخشی منجر به برنامه عمل راهبردی مقابله با پدیده‌هایی مانند سیل باشد.