دموکراسیِ به محاق رفته

 محمد هدایتی

در عصر ما درباره همه چیز از مردم نظر خواسته می شود، مگر آن چیزهایی که باید. «دوست دارید چه تیم هایی به فینال لیگ قهرمانان اروپا راه یافتند»، « بازیگر محبوبتان کیست»، « برند برتر سال را انتخاب کنید»، «نظرتان درباره این سریال چیست». هزاران و شاید میلیون ها نفر در سراسر جهان در این نظر سنجی ها شرکت می کنند. ما ما انسان های این عصر از نظر دادن و تاثیرگذاری بر اساسی ترینِ مسائل مربوط به زندگی مان ناتوانیم؛ درباره ترتیبات سیاسی و اقتصادی مطلوبمان، درباره سیاست های اقتصادی و تاثیرات ویرانگرِ آن ها. این مسائل به متخصصین و تکنسین هایی سپرده شده است که گویا بهتر از بقیه تحلیل می کنند. ما هم این منطق و موقعیت را پذیرفته ایم.  تحولات چند دهه اخیر بیش از هر چیز به زیان دموکراسی تمام شده است. چپ ها، اگرچه از نوعی دموکراسی رادیکال صحبت می کردند، اما با حمله به دموکراسی هایِ واقعا موجود، دموکراسی بورژوایی، خود ایده دموکراسی و امکانِ تعمیق آن در متن مناسبات موجود را بی اعتبار کردند. البته که این دموکراسی، ضامن عدالت و آزادی نبود اما دستاوردهای تاریخی هم کم نداشت. در مقابل جریان راست، با ایده اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی، از رابطه خطیِ ساده ای دفاع کردند که بر مبنای آن آزادسازی اقتصادی، در نهایت آزادی سیاسی را فراهم می کند. چیزی که در واقعیت نشانی نیافت. نئولیبرالیسم تجلی این جریان بود. جریانی برای تضعیف امر اجتماعی، برای بی معناسازی مقولاتی چون طبقه، اصناف و اتحادیه ها؛یعنی تمام آن با هم بودگی هایی که امکان مشارکتِ جمعی برای بهبود وضعیت افراد و سهیم شدنشان در تصمیم گیری ها را فراهم می کردند. پیامد این روندها چه بود؟ یکی تفوق نئولیبرالیسم و دیگری بی معناییِ چپ و راست؛. چپ و راستی، که به عنوان دو برنامه و دیدگاه متفاوت، برای بیش از یک قرن، پویایی سیاسی و منازعات قدرت را جهت می دادند. از دو دهه پیش همه دولت ها کم و بیش برنامه نئولیبرالیسم را پذیرفتند. بدون رقیب، چیزی که نمی شد درباره اش چانه زنی کرد. در نتیجه سیاست اساسا بی معنا شد و آزادسازی اقتصادی، در قالب مقولاتی چون نرخ رشد اقتصادی، بدون توجه به دلالت های توزیعیِ آن، اولویت یافت. دموکراسی به مثابهِ امکان تجلی خواست مردم، محدود کردنِ قدرت، و به پرسش گرفتن دائمی تصمیمات و سیاست ها، به محاق رفت. مهم ترین مسئله برای عصر ما شاید اعاده دموکراسی باشد. به جای حق انتخاب های بی معنا، باید امکان تصمیم گیری درباره مهم ترین مسائلمان را داشته باشیم، امکان به پرسش گیریِ مدام سیاستمداران را، تغییر آن ها و سیاست هایشان، و البته بسط دموکراسی به عرصه هایی فراتر از صندوق رای و صرفِ انتخاب چند سیاستمدار.

 

چه اهمیتی دارد رشته موسیقی و نمایش برای دختران حذف شود؟

 ️ مستوره برادران نصیری -روزنامه‌نگار

مثل خیلی از سوژه‌های پر سروصدا در رسانه‌ها، این هم با یک تماس به تحریریه شروع شد. از پدری پیگیر که تحمل گریه‌های دخترش را نداشت، دختری که تنها چیزی که می‌خواهد همین است که بتواند برای رشته موسیقی در هنرستان شهید کامیاب شیراز ثبت‌نام کند.

مثل ۶۰ نفر دیگر از هم‌سالانش که برای پایه دهم موسیقی در این هنرستان ثبت‌نام کرده‌اند اما به آنها اعلام شد موضوع منتفی است و بیایید پرونده‌هایتان را تحویل بگیرید.

هفته گذشته انتشار خبر «حذف رشته موسیقی برای دختران دانش‌آموز در شیراز» بازتاب زیادی داشت، و همین بازتاب‌ها احتمالا، سبب شد که فعلا به اولیای دانش‌آموزان گفته شود نگران نباشند و به محض اینکه مجوز نهایی از تهران صادر شود، برای شرکت در آزمون عملی این رشته به هنرستان مراجعه کنند.هرچند که پیگیری‌های این موضوع دست‌کم در خبرآنلاین همچنان ادامه و اطلاع‌رسانی خواهد شد اما نگرانی خانواده‌ها تمام نشده و باید به آنها حق داد.

این نگرانی از آن جهت بیراه نیست که مشابه همین اتفاق، دقیقا در همین روزها، در تابستان ۱۴۰۰ هم افتاد. سال گذشته حذف رشته نمایش از هنرستان دخترانه سوره وابسته به حوزه هنری خبرساز شد و اتفاقا واکنش‌های مشابه زیادی داشت. در نهایت هم روابط‌عمومی حوزه هنری اعلام کرد که این تصمیم فقط برای یک سال است و با هدف بازبینی و تقویت آموزشی گرفته شده است. آنچه که عنوان شد، یعنی باید در سال تحصیلی پیش‌رو برای این رشته از دانش‌آموزان دختر ثبت‌نام به عمل بیاید، مگر اینکه بازبینی چنین موضوعی پیچیده‌تر از تصور همگان باشد که بعید به نظر می‌رسد.

پیگیری برای سرنوشت حذف رشته نمایش از هنرستان سوره، به توضیحی رسمی و دقیق نمی‌رسد، از آن توضیحاتی که گفته می‌شود « از ما نقل نکنید»، « از ما نشنیده بگیرید» و امثالهم مشخص است که امسال هم ثبت‌نامی صورت نگرفته و بهانه این است که قرار است ساختمان هنرستان به جای دیگری منتقل شود و در آن صورت مساله حل می‌شود.

چیزی که در این دست از اخبار و پیگیری‌ها آزاردهنده‌ست، دقیقا همین شفاف نبودن است. هیچ مسئولی نمی‌آید توضیح دهد که چنین حذف‌هایی صورت گرفته و چرا صورت گرفته و پاسخ دهد.

موضوع رسانه‌ای می‌شود، ابتدا تکذیب می‌شود، بعد دلایلی اعلام می‌شود( برای رشته موسیقی کمبود اعتبار و بودجه گفته شد) بعد قول مساعد و وعده حذف مشکل عنوان می‌شود، بعد در میان ده‌ها خبر از گرانی قیمت گوشت و مرغ گرفته تا اخبار مذاکرات برجام، این خبر گم می‌شود و حتی گفته می‌شود حالا این وسط تحصیل ۶۱ دختر در رشته موسیقی تا این اندازه مهم است؟

مساله همین‌جاست، تحصیل ۶۱ دختر در رشته مورد علاقه‌شان به اندازه همه اخباری که گفته شد مهم است، وقتی رویه شود، وقتی از رشته نمایش و موسیقی سرایت کند به سایر رشته‌ها، وقتی مثل سال‌های نه چندان دور سهمیه‌بندی جنسیتی در برخی از رشته‌های تحصیلی در دانشگاه‌ها اعمال شود، و همین‌ها را بگیرید و بروید تا مسائل کلان و بزرگتر.

بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در سال ۹۸ سهم زنان از تمام مشاغل مزد و حقوق بگیری تنها ۱۹ درصد و مردان ۸۱ درصد بوده است، این آمار به خوبی نابرابری دسترسی زنان به مشاغل در کشور را نشان می‌دهد، تبعیضی که در مثال کوچک‌ترش در همین رشته‌های دبیرستانی اتفاق افتاده، رشته موسیقی و نمایش برای دختران حذف می‌شود درحالی که در همین هنرستان‌ها ثبت‌نام برای پسران ادامه دارد.

به دنبال انتشار گزارشی مبنی بر توقف پرداخت تسهیلات در برخی بانک‌ها به دستور بانک مرکزی، روابط عمومی بانک مرکزی توضیحاتی به این شرح ارائه کرد: روند اعطای تسهیلات به هموطنان گرامی در همه بانک ها، مطابق با ضوابط و مقررات جریان دارد و بانک مرکزی هیچ‌گونه دستوری مبنی بر توقف پرداخت تسهیلات به شبکه بانکی ابلاغ نکرده است.

افزایش اضافه برداشت برخی بانک ها، اگرچه برخلاف سیاست‌های ضدتورمی بانک مرکزی مبنی بر جلوگیری از خلق پول در شبکه بانکی است، اما بانک مرکزی تاکید دارد که اقدامات انضباطی در این راستا به هیج وجه نباید منجر به بروز اختلال در خدمات رسانی بانک ها به مشتریان شبکه بانکی شود و از این رو، همه بانک ها مکلف‌اند روند اعطای تسهیلات خرد به هموطنان را در چارچوب قوانین و مقررات انجام دهند. بدیهی است توقف اعطای تسهیلات مذکور به بهانه اضافه برداشت، تخلف و مشمول رسیدگی بانک مرکزی است. در مواردی که اضافه برداشت برخی بانک ها از حد مشخصی تجاوز کند، بانک مرکزی در راستای انتظام بخشی به عملکرد بانک، بطور موقت محدودیت هایی را صرفا در اعطای «تسهیلات کلان» برای بانک مذکور ایجاد می‌نماید تا بانک نسبت به مدیریت منابع و مصارف و کاهش رقم اضافه برداشت، به عنوان یکی از مهمترین علل رشد پایه پولی اقدام نماید. تاکید میگردد محدودیت های اعمال شده، به هیچ وجه شامل تسهیلات خرد نبوده و پس از تعدیل رقم اضافه برداشت توسط بانک، در خصوص تسهیلات کلان نیز مرتفع میگردد.

 

معاون وزیر کار از ساخت شهرک‌های مسکونی با اولویت کارگران در جوار شهرک‌های صنعتی خبر داد و تنها راه خانه‌دار شدن طبقات ضعیف و متوسط کشور را مدل تعاونی‌های مسکن دانست.

در حال حاضر بخش اعظمی از هزینه‌های سبد معیشت کارگران را هزینه های مسکن و اجاره بها به خود اختصاص می‌دهد و مسکن از جمله دغدغه‌های اساسی آنها به شمار می رود. یکی از مشکلات کارگران رفت و آمد از شهرک‌ها و نواحی صنعتی به محل سکونت است که برای کمک به حل این مشکل و خانه‌دار شدن آنها، طرح احداث مسکن کارگری از سال‌ها قبل در دستور کار قرار گرفته و تفاهم‌نامه‌ای نیز میان اتاق تعاون ایران و وزارت راه و شهرسازی برای احداث واحدهای مسکونی در جوار شهرک‌های صنعتی با مشارکت تعاونی‌های مسکن به امضا رسیده است.

مهدی مسکنی - معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی - در روزهای اخیر از ساخت شهرک‌های مسکونی جوار کارخانه‌ای در سراسر کشور با اولویت کارگران خبر داد. وی با اشاره به امضای تفاهم‌نامه همکاری میان معاونت امور تعاون وزارت کار و شرکت مادرتخصصی عمران شهرهای جدید گفت: این تفاهم نامه با هدف بهره‌گیری از ظرفیت‌های تعاونی‌ها در حمایت از تأمین مسکن در شهرهای جدید کشور به امضا رسیده و با اجرای این تفاهم نامه ساخت مسکن برای طبقات متوسط و ضعیف کشور در دستور کار قرار می‌گیرد.

معاون وزیر تعاون با بیان اینکه ۹۵۰۰ تعاونی مسکن موفق در کشور مشغول به فعالیت هستند، معتقد است: تنها راه حل خانه‌دار شدن طبقات متوسط و ضعیف کشور اجرای مدل تعاونی‌های مسکن است.

برابر آمارها، در حال حاضر نزدیک به یک میلیون نفر در بیش از ۴۸ هزار واحد تولیدی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور اشتغال دارند که با توجه به این حجم و گستردگی و به دلیل مشکلاتی که در بحث رفت و آمد و طی کردن مسافت طولانی تا محل کار برای کارگران شاغل در آنها وجود دارد، تامین مسکن ارزان و آسایش و رفاه کارگران امری ضروری به شمار می رود. ماده ۱۴۹ قانون کار صراحتا اعلام کرده کارفرمایان مکلفند با تعاونی‌های مسکن و در صورت عدم وجود این تعاونی‌ها مستقیما با کارگران فاقد مسکن جهت تامین خانه‌های شخصی مناسب همکاری لازم را داشته باشند. همچنین احداث خانه‌های سازمانی در جوار کارگاه و یا محل مناسب دیگر از دیگر مواردی است که کارفرمایان کارگاه‌های بزرگ به آن مکلف شده‌اند.

رئیس پلیس فتا تهران بزرگ از دستگیری بیش از ۱۰۰ متهم از ابتدای سال در زمینه خرید و فروش دارو در فضای مجازی خبر داد و گفت: در طرح اخیر اقتدار بالغ بر ۴۰ هزار قلم داروی کمیاب، نایاب، تاریخ گذشته هستند کشف و ضبط شد.

«سرهنگ داوود معظمی گودرزی» رئیس پلیس فتا تهران بزرگ درباره اقدامات این پلیس در فضای مجازی با فروشندگان دارو و محصولات بهداشتی گفت: یکی از دغدغه‌های پلیس برخورد با مسائلی است که به صورت مستقیم با سلامت مردم در ارتباط است. وی ادامه داد: بحث فروش دارو در فضای مجازی نیز یکی از اولویت‌های پلیس فتا است که با اقدامات شبانه‌روزی و مجدانه همکارانم توفیقات خوبی در این زمینه به دست آمده است. رئیس پلیس فتا تهران بزرگ با اشاره به دستگیری متهمان در این زمینه گت: در سال جاری بیش از ۱۰۰ نفر از متهمان در ارتباط با جرایم پزشکی و دارویی در فضای مجازی شناسایی و دستگیر شده‌اند. سرهنگ گودرزی خاطرنشان کرد: در طرح اقتدار که در روزهای گذشته برگزار شد بالغ بر ۴۰ هزار قلم داروی کمیاب، نایاب، تاریخ گذشته هستند کشف و ضبط شد و متهمانی در این رابطه نیز شناسایی و دستگیر شدند.

وی ادامه داد: این افراد هم به نوعی بازار سیاه در این خصوص در فضای مجازی ایجاد می کنند و همچنین مرتکب جرائمی مانند کلاهبرداری و ... می‌شوند. به گفته سرهنگ گودرزی تعامل بسیار خوبی بین پلیس و وزارت بهداشت در این زمینه وجود دارد و دغدغه مشترکی در این خصوص وجود داردو به توفیقات خوبی در این زمینه رسیده‌ایم.

 ️ افشین علا - شاعر و نویسنده

 تقدیر غزل معاصر ایران به گونه‌ای رقم خورد که کهن سال‌ترین مرد پیش قراول آن هوشنگ ابتهاج همزمان با هشتمین سالروز کوچ بانوی طلایه دار غزل سیمین بهبهانی به خاک سپرده شود. دو شاعر از آخرین نسل بزرگان غزل معاصر که با وجود تفاوت‌های بسیار در ویژگی‌های اشعارشان، بر فراز قله‌های شعر امروز نشسته‌اند. پیشکسوتانی که توانستند ضمن حفظ ارتباط با حلقه‌ی بزرگان فقید غزل کلاسیک ایران، آموزه‌های نیمای بزرگ را نیز با نگاه، زبان و ساختار کلاسیک شعر خود بیامیزند. هرچند برخی نوسرایان و سپیدسرایان با این تلقی مخالفند و حتی بعضی از آنان شعر این بزرگان را به بهانه‌ی تقید به قواعد عروضی، خارج از دایره‌ی اشعار مورد نظر نیما و گاه از حیز انتفاع ساقط می‌دانند! به نظرم این نگاه به شعر امروز بر اساس سوءتفاهم و برداشتی نادرست از آموزه‌های نیما شکل گرفته است. این گروه حتی شرط پیشرو بودن شعر پسانیمایی را علاوه بر پرهیز از قالب کلاسیک، نوعی ابهام در تعابیر و صعب‌الوصول بودن فهم آن نزد مخاطب می‌دانند. در حالی که این شرط‌گذاری‌های عجیب با هیچیک از تعاریف شعر همخوانی ندارد.

شاید مستمسک این عده از نوگرایان، متفاوت بودن ساختار شعر نیما و سخت بودن زبان اوست. باید گفت فهم سخت‌ترین شعرهای نیما نیز با وجود خرق عادت‌های مفهومی و زبانی‌اش برای مخاطب دشوار نیست، هرچند ممکن است نامأنوس باشد. علاوه بر این در سروده‌های شاعران نامدار پیرو نیما همچون شاملو، اخوان، سهراب، فروغ و… نیز تعقیدات و پیچیدگی‌های رایج در برخی شعرهای سپید این روزگار به چشم نمی‌خورد. در واقع گرایش به سرودن اشعاری با ساختار نامتعارف و گاه نامفهوم، بعدها در آثار عده‌ای از شاعران امروز رواج یافت و رفته رفته به گرایشی مألوف تبدیل شد و گاه کار به جایی رسید که میزان موفقیت و پیشرو بودن شعر در نزد نسلی از شاعران سپیدسرا، ابهام و پیچیدگی و غیر قابل فهم بودن آن باشد. آن هم با بهانه‌هایی از این دست که مبانی کلاسیک شعر، ذهن مخاطب را تنبل می‌کند و فرصت کشف ظرفیت‌های نهفته در واژگان را از او می‌گیرد، یا این که واژگان و مفاهیم در شعر نوین باید در فرایندی خارج از ساختار ذهنی و زبانی مخاطبان که به هنجارهای ثابت عادت کرده‌اند به کار رود تا هر کسی بتواند آن گونه که می‌خواهد و می‌تواند از ظرفیت‌های شعر نوین برداشت خاص خود را داشته باشد. حتی اگر دریافت مخاطب، چیزی متفاوت با مقصود شاعر از به کار گیری واژگان و مفاهیم ظاهری باشد!بدیهی است با این نگاه بسیاری از اشعار درخشان و ماندگار معاصر که فاقد مؤلفه‌های فوق است شعر محسوب نمی‌شوند. به ویژه غزل نوین ایران که از پس قرن‌های متمادی، سرفراز و پیشرو بیرون آمده و فصل‌های باشکوهی را برای نسل امروز رقم زده است. البته من بر این باور نیستم که همه‌ی شعرهای غزل سرایان برجسته‌ی معاصر از جمله سیمین و ابتهاج، واجد همه‌ی خصوصیات شعر پیشرو امروزند. بدیهی است اشعار این دو نیز مثل آثار همه‌ی شاعران نوپرداز یا کلاسیک، قابل نقد و گزینش است. اما نباید ظرفیت‌های تمام نشدنی قالب زنده و تپنده‌ی غزل در شعر امروز را نادیده گرفت. اگر سیمین، ابتهاج، منزوی و… صرفا به لحن و زبان متقدمان در غزل‌شان بسنده می‌کردند، ادعای این گروه صحیح می‌بود. اما وقتی که سیمین، غزل را با مضامین روز و اسلوب زبانی کاملا متفاوت و نوآورانه درآمیخت، یا وقتی ابتهاج توانست مخاطبان بی‌شمار را علاوه بر اشعار نیمایی، مجذوب غزلش کند، کم لطفی است که این توفیق را انکار کنیم یا دلیل مانایی شعرشان را اجرای برخی از آن‌ها توسط بزرگان موسیقی بدانیم.  در خصوص برخی فرازهای غزل سیمین و ابتهاج که به شاکله‌ی زبان قدمایی پهلو می‌زند نیز باید بگویم که اتفاقا اگر غزل امروز به کلی فاقد برخی میراث‌های جاودانه‌ی زبان فارسی با همان سیاق کهن باشد، باید به طبیعی بودن سیر تحول در شعر کلاسیک معاصر تردید کنیم. غزل نو مدعی پرهیز از جاذبه‌های لایتغیر و فطری زبان و اکتفا به دایره‌ای از مضامین و واژگان تاریخ مصرف دار نیست. غزلسرا نمی‌تواند و نباید به بهانه‌ی به روز بودن شعر، به حذف فله‌ای همه‌ی مصادیق ذهنی و زبانی شعر کلاسیک دست بزند. تقید برخی شاعران به دایره‌ای از واژگان یا تعابیر قدیمی نه تنها به معنی قدمایی بودن اثر آنان نیست، بلکه این وفاداری وقتی که با تلاش همزمان و آگاهانه در ایجاد پیوند بین طرز بیان کهن با مفاهیم امروزین درهم می‌آمیزد، به آفرینش شاهکارهای ماندگار نیز می‌انجامد.شعر اخوان که آشکارا به شیوه‌ای فاخر از زبان قدمایی مقید بود، شاهدی بر این توفیق است. چیزی که شاید به دلیل نیمایی بودن قالب شعر او غالبا به چشم نوگرایان نمی‌آید. اخوان که سهل است، حتی شاملو نیز که پدر معنوی سپیدسرایان است، در بسیاری از اشعارش به شدت تحت تأثیر زبان قدمایی و نثرهای درخشان قرون گذشته است. ضمن آنکه در شعرهای سپید او نشانی از تعقیدها و معماهای واژگانی و مفهومی رایج در نزد امروزیان نمی‌بینیم و مخاطب می‌تواند بی‌واسطه و دست‌انداز با زبان و مفاهیم آن ارتباط بگیرد. بگذریم این مقال بهانه‌ای بود برای تأکیدی توأمان: یکی بر جایگاه بلند شاعری ابتهاج و سیمین، و دیگری انکار به روز نبودن غزل معاصر ایران که میراث بزرگانی چون شهریار و ابتهاج و سیمین است. هرچند در فهرست آثار به جا مانده از این بزرگان، هم شعرهای ماندگار و درخشان می‌توان یافت، هم اشعاری که در زمره‌ی کارهای ضعیف یا متوسط قابل ارزیابی‌اند. قاعده‌ای که همه‌ی شاعران بزرگ معاصر و متقدم، مشمول آنند.