نوع حضور دولت در اقتصاد

 محمد هدایتی

یکی از مهم‌ترین مسائل اقتصادی  کشور  در چند دهه اخیر مسئله نقش دولت در اقتصاد بوده است. اینکه جایگاه دولت در اقتصاد چیست؟ دولت تا چه میزان باید به تنظیم مناسبات اقتصادی بپردازد، تا چه حد به سیاست های اجتماعی و حمایتی بودجه اختصاص دهد و در چه حوزه هایی چون یک بازیگر و گاه حتی یک رقیب در کنار بازار فعالیت کند. برخلاف سنت های چپ و راست در غرب، که به مسائلی بسیار فراتر از این موضوع پرداخته اند، چپ و راستِ به ویژه حکومتی در ایران حول این موضوع شکل گرفته است.  در تمام این سال ها آنچه کمتر بدان پرداخته شده است بررسی نظری و عملی مسئله «نوع» دخالت دولت است.

مطالعه روندهای اقتصادی در کشورهای حتی سرمایه داری نشان می دهد، که نمی توان از کناره گیری دولت صحبت کرد. برای مثال اگر نسبت هزینه های عمومی به تولید ناخالص داخلی را به عنوان شاخصی برای مداخله دولتی بگیریم، این نسبت تقریبا در تمام کشورها همواره افزایش یافته است. دیگر اینکه دولت در این کشورها همواره حداقل در موارد بحرانی به نجات اقتصاد برخواسته است. در بحران اقتصادی سال 2007 این دولت بود که به حمایت از بانک ها و نهادهای اقتصادی پرداخت و نجاتشان داد. از این رو ایده جدایی اقتصاد از سیاست و عدم دخالت دولت هیچ گاه نشانی در واقعیت نداشته است. دخالت دولت مفروض است. مسئله نه دخالت یا عدم دخالت دولت بلکه نوع دخالت است. پیتر اوانز در کتاب «توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی» به بررسی رشد اقتصادی در کشورهای جنوب شرق آسیا می پردازد و نشان می دهد بر خلاف باورهای لیبرالی در این باره که مداخله دولت، مانع از رشد می شود، رشد اقتصادی در این کشورها محصول مداخله آگاهانه عاملین دولتی است. دولت در اینجا مجموعه سیاست هایی در پیش می گیرد که مولد رشد و توسعه است: پیش نیازهای قانونی و نهادی لازم برای کسب و کارهای اقتصادی را فراهم می کند، در قوانین و روندها شفافیت ایجاد می کند، چشم اندازی اطمینان بخش برای فعالیت اقتصادی عرضه می کند، در عین استقلال، با گروه های اقتصادی و نخبگانِ حوزه های مختلف مدام گفتگو و چانه زنی می کند، و در نهایت می توانند خدمات عمومی لازم برای شهروندان را فراهم کند و از شهروندانشان در برابر نارسایی های بازار حمایت می کنند. این روالی است که با تفاوتهایی در درجات در همه دولت های توسعه گرا نهادینه شده است. در ایران اما کماکان از این نکته صحبت می شود که آیا دولت باید در اقتصاد مداخله کند یا نه. دیگر اینکه تقریبا در تمام موارد بالا روندی نسبتا معکوس در کشور طی شده است. موانع بسیاری بر روی فعالیت های اقتصادی وجود دارد. از موانع قانونی گرفته تا روال های بوروکراتیک. قوانین مشخص و اجرایی برای حمایت از فعالیت های اقتصادی به ویژه در برابر نهادهای قدرت وجود ندارد. رابطه دولت(اینجا منظور از دولت صرفا قدرت اجرایی نیست) با گروه های مختلف، رابطه ای است از نوع حامی پروری و مبتنی بر بده بستان رانت و حق رانت. شفافیت پایین است و اتخاد و اجرایی کردن سیاست ها معطوف است به برآورده کردن منافع گروه هایی خاص. دیگر اینکه با وجود هزینه های بسیاری که صرف سیاست های اجتماعی و حمایتی می شود، اما این سیاست ها ناکارا هستند و در عمل نتوانسته اند از گروه های اجتماعی و اقشار آسیب پذیر حمایت کنند. همه این ها نشان می دهد که نوع نگاه دولت و حضورش در اقتصاد و جامعه باید تغییر کند. تغییر از حضوری در ظاهر همه جانبه اما بدون کارایی، به تغییری کمتر محسوس تر و کارا.

محمد کاظم آل صادق، سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق، روز دوشنبه ۲۷ تیر ماه ۱۴۰۱ با حسن ناظم، وزیر فرهنگ، گردشگری و آثار باستانی عراق ملاقات و گفت‌وگو کرد .

در این ملاقات، موضوع همکاری‌های رو به گسترش دو جانبه فرهنگی، راهکارهای اجرایی شدن مفاد سند یادداشت تفاهم اخیر که در تهران به امضای وزرای فرهنگ دو کشور رسید و دیگر مسائل مشترک در حوزه فرهنگ مورد بحث و رایزنی طرفین واقع شد.

علاوه بر این، حسن ناظم از در دستور کار بودن مساله برگزاری هفته فیلم ایرانی با حضور اهالی سینمای کشورمان در آینده نزدیک در بغداد و نیز تولید مشترک فیلم سینمایی با موضوع شکست داعش در عراق خبر داد.

از سویی دیگر سفیر ایران تاکید کرد که کشورش با توجه به روابط تاریخی و عمیق مشترک با عراق اهتمام بسیاری به همکاری با عراق در زمینه‌های مختلف دارد.

وی تلاش‌های هیئت وزارت عراق و دستاورد آن در سفر اخیر به تهران از جمله امضای چند یادداشت تفاهم را تحسین کرد.

 سفیر کشورمان نیز از اهتمام ویژه در چارچوب همکاری های مشترک فرهنگی برای فراهم ساختن تسهیلات لازم جهت تسهیل گردشگری مذهبی بالاخص با توجه به در پیش بودن ایام اربعین حسینی خبر داد.

شهردار تهران گفت: ۴۳ الی ۴۴ درصد پله‌های برقی‌های کلانشهر تهران ناایمن بودند که ما بخش ناایمن و خراب را در دستور بازسازی و نوسازی قرار دادیم و در حال حاضر هم اکثر این پل‌ها درست شده‌اند و مابقی هم تا چند وقت دیگر درست خواهند شد.

علیرضا زاکانی درباره اقدامات شهرداری در خصوص ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن شناسایی شده در سطح شهر تهران گفت: از سوی آتش‌نشانی یک تحقیقی صورت گرفت که در این تحقیق مشخص شد بالغ بر ۳ هزار ساختمان وجود دارد که ۱۰ درصد از این ساختمان‌ها دارای یک ویژگی خاص هستند. 

شهردار تهران تاکید کرد: در آن ساختمان‌هایی که ناظر خود شهرداری است ما خودمان درباره‌اش اقدام می‌کنیم و در خصوص ایمن‌سازی ساختمان‌هایی که ناظرانش دیگران هستند، روند ایمن‌سازی را پیگیری می‌کنیم که ان‌شاالله ایمن‌سازی به زودی اتفاق بیفتد. شهردار تهران درباره اعتراض شهروندان کلان‌شهر تهران در خصوص خرابی پله‌های برقی بسیاری از پل‌های عابر پیاده و مترو گفت: امروز دیگر این امر وجود ندارد، این خرابی‌ها از قبل بوده است و بالغ بر ۹۰ درصد این پل‌ها درست شده‌اند. 

وی ادامه داد: نزدیک به ۵۰ درصد از پل‌ها خراب بودند که تحویل ما داده شد، ۴۳ الی ۴۴ درصد دیگر از پل‌ها هم ناایمن بودند که ما بخش ناایمن و خراب را در دستور بازسازی و نوسازی قرار دادیم و در حال حاضر هم اکثر این پل‌ها درست شده‌اند و مابقی هم تا چند وقت دیگر درست خواهند شد.

همزمان با سفر رییس‌جمهور ترکیه به ایران، وزیر ورزش و جوانان این کشور در نهاد ریاست جمهوری با حمید سجادی دیدار کرد.

به گزارش امتیاز و به نقل از  وزارت ورزش و جوانان، در این دیدار که به مدت ۹۰ دقیقه برگزار شد، «محمد محرم غصاب اغلو» با ابراز علاقه فراوان به ایران و ظرفیت‌های گسترده همکاری بین دو کشور ایران و ترکیه در دو حوزه «ورزش و جوانان»، بار دیگر از وزیر ورزش و جوانان ایران برای حضور در مسابقات کشورهای اسلامی دعوت به عمل آورد.در جریان این دیدار مقرر شد ایران و ترکیه یادداشت تفاهم مشترکی را در دو حوزه ورزش و جوانان به امضا برسانند که بر اساس مذاکرات انجام شده میان دکتر سجادی و همتای ترکیه‌ای، هشت بند از این تفاهم‌نامه مختص به همکاری‌های دو کشور در حوزه جوانان است. در این زمینه وزرای ورزش و جوانان ایران و ترکیه توافق کردند برنامه‌های گسترده‌ای را برای همکاری در این حوزه تنظیم کنند. تقویت گردشگری ورزشی دو کشور، برپایی اردوهای مشترک ورزشی و حضور تیم‌های مختلف دو کشور در ایران و ترکیه از جمله دیگر توافق‌های انجام شده بین وزرای ورزش و جوانان دو کشور است. در این دیدار «اوغلو» از وزیر ورزش و جوانان ایران برای سفر به ترکیه و بررسی ظرفیت‌های بیشتر همکاری دعوت کرد. همچنین مقرر شد وزیر ورزش و جوانان ترکیه بار دیگر برای گسترش همکاری‌ها و بررسی ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران در دو حوزه ورزش و جوانان به ایران سفر کند.

 رضا کیانیان

برای رضا کیانیان روز سختی بود. خبر را که شنید، تلفن همراهش را خاموش کرد. مدتی با خودش خلوت کرد و بعد نامه‌ای برای رفقیش نوشت، رفیقش که خسرو شکیبایی بود.

۲۸ تیر سال ۸۷ یکی از بدترین روزها برای دوستداران خسرو شکیبایی بود، سحرگاه همین روز بود که خبر درگذشت او در تماس‌های تلفنی دهان به دهان می‌شد. آن زمان که مثل امروز صفحات اینستاگرامی نبود. همه تلفنی خبر را به یکدیگر می‌رساندند و خبرنگاران در این میان وظیفه دشواری داشتند؛ رساندن خبری دردناک درباره هنرمندی محبوب. آن هم در یک روز تعطیل.رضا کیانیان هم یکی از همان هنرمندانی بود که از ایسنا با او تماس گرفتیم و به رسم آن دوره خواستار یادداشتی شدیم. از علاقه و دوستی‌اش با خسرو شکیبایی باخبر بودیم و می‌دانستیم او را در شرایط سختی قرار داده‌ایم ولی چاره‌ای نبود، کار خبر هم مانند کار هنر بی‌رحم بود ، هم ما و هم او به این مساله آگاه بودیم. عصر دلگیر روز جمعه بود که یادداشتش به ما رسید. تلفن‌ هوشمندی در کار نبود و مطلب را با فکس برایمان فرستاده بود و حالا که بعد از ۱۴ سال و در سالروز درگذشت خسرو شکیبایی، بار دیگر آن را در ایسنا بازنشر می‌دهیم، همان اندازه اندوهناک است.  

بار دیگر نامه غم‌انگیز رضا کیانیان را به خسرو شکیبایی می‌خوانیم:

«سلام خسرو جان

بی‌خبر گذاشتی و رفتی. بدون خداحافظی!

دو هفته پیش هم که آخرین جایزه‌ات رو گرفتی، روی صحنه لام تا کام حرف نزدی. از گوشه صحنه اومدی بالا و آروم جایزه‌ات را گرفتی؛ برای سی سال حضور پرشور و شوقت در سینمایی که این روزها چندان شور و شوقی در آن نیست.

فقط لبخند زدی و رفتی پایین و لای جمعیت گم شدی. خوب اگه قرار بود بری و پشت سرت رو هم نگاه نکنی، چند کلمه‌ای برای ما که پشت سرت بودیم، حرف می‌زدی!

یادمه وقتی آمدی رو صحنه، حالت خوب بود.

آخه یکی دو بار دیگه که این اواخر روی صحنه اومدی و دیدمت، حالت زیاد خوب نبود. ولی این دفعه، همه خوشحال شدیم. فقط نمی‌دونستیم داری میری. نمی‌دونم خودت می‌دونستی یا نه. می‌گن آدمای خوب قبل از رفتن، حال‌شون خیلی خوب می‌شه؛ چون دارن می‌رن یه جای خوب. ما از کجا باید می‌فهمیدیم که این حال خوب نشانه‌ی چیه؟ همیشه بعد از این‌که اتفاق می‌افته، می‌فهمیم. ولی فکر کنم خودت می‌دونستی؛ چون هیچی نگفتی و اون‌جوری فقط لبخند زدی. شاید داشتی خداحافظی می‌کردی و ما نمی‌فهمیدیم. ولی چه خداحافظی باشکوهی! خیلی‌ها آرزو دارن در اوج خداحافظی کنن؛ اما نمی‌تونن. شاید هم اون لبخند همین معنا رو داشت. شاید اگر حرف می‌زدی، همه‌ی خداحافظی‌ات می‌شد همون چند تا کلمه؛ ولی چون همیشه شاعر بودی، فقط مهربان و با سپاس نگاه کردی و لبخند زدی. حالا که فکر می‌کنم، می‌فهمم این‌جوری بیش‌تر حرف زدی.

من هی باید از تو یاد بگیرم. یادته سال‌ها پیش وقتی از مشهد به تهران آمدم، تو روی صحنه‌های تئاتر می‌درخشیدی. من کلی دویدم تا روی صحنه بیام و دیده بشم.

بعدها هم که تو روی پرده سینماها می‌درخشیدی، باز هم من کلی دویدم تا روی پرده بیام و دیده بشم. یادته من اولین فیلمم رو که بازی کردم، تو «هامون» بودی. من یادمه که در فیلم «کیمیا»، دست منو می‌گرفتی. کلی حال می‌دادی که رو بیام و دیده بشم. بعد هم فقط یک بار دیگه شانس داشتم در کنار تو بازی کنم؛ تو فیلم «درد مشترک»، چه بامسما.

ارتباط من با تو، مثل کوهنوردها با کوه‌هاست. هر قله‌ای رو که فتح می‌کنن، می‌بینن پشتش یه قله‌ی بلندتر هست. من هرچی می‌دوم، تو یه قدم جلوتری؛ مثل الآن. جلوتری دیگه عموجون. رفتی اون‌ور. نمی‌دونم چقدر دیگه باید بدوم تا به اون‌ور برسم، تازه نمی‌دونم در چه وضعیتی میام اون‌ور.

پس از اون‌ور یه دعایی برای من بکن. میگن دعای اون‌وری‌ها برای این‌وری‌ها زودتر مستجاب می‌شه. این‌جوری که تو رفتی، کلی «خدابیامرزی» و «یادش بخیر» و «حال‌های خوب» و «یادهای خوب» و .. بدرقه‌ی راهته.

من که شاهدم، خودتم اگه حال‌شو داشته باشی، یه نگاهی به این‌ور بندازی می‌بینی. دست پر رفتی دیگه. می‌بینی چقدر از من جلوتری! کلی باید بدوم تا موقع رفتن دستم پر باشه.

البته جات پیش ما خالیه. هنوز سینمای ایران کلی با تو کار داشت. ولی خوب مثل به دنیا آمدنه دیگه. موقعش که برسه، باید متولد بشیم. ما یه تولد رو دیدیم؛ تو دو تا؛ تولدت مبارک.می‌دونم اون‌جا کلی از بر و بچه‌های سینما و تئاتر اومدن پیشوازت. حتما کلی هم تدارک دیدن.ما که اون دنیا به بازیگری‌مون ادامه می‌دیم. اون‌جا هم حتما نمایش هست. اون‌وری‌هام حتما به سرگرمی احتیاج دارن. پس اون‌جا بی‌کار نمی‌مونیم. وقتی مردم رو سرگرم می‌کنیم و حال‌شون خوب می‌شه. یه خدابیامرزی به ما و پدر و مادرمون می‌گن دیگه. وقتی مردم تو خیابون تو رو می‌دیدند و بی‌اختیار لبخند می‌زدند، خودش خدابیامرزیه دیگه. وقتی مردم می‌فهمن که تو رفتی و دیگه میون ما نیستی، گریه می‌کنن و جاتو خالی می‌کنن، خدابیامورزیه دیگه.می‌بینی خدا چه لطفی به تو داشته که این موقعیت و جایگاه ‌رو بهت داده. پس اون‌طرف هم حتما تحویلت می‌گیره و می‌بردت روی صحنه‌ها و پرده‌های اون‌جا، که بازم مردم اون‌ور ببیننت و حال‌شون بهتر بشه و خدابیامرزی ادامه داشته باشه.

مراسم امضای اسناد مشترک همکاری و یادداشت‌ تفاهم بین تهران و آنکارا در حضور رئیسان جمهور و بین وزیران دو کشور در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد برگزار شد.

این سند همکاری‌ها در زمینه‌های طرح جامع همکاری بلندمدت میان ایران و ترکیه، موافقتنامه در زمینه های توسعه تامین اجتماعی و ورزش، حمایت از بنگاه های کوچک اقتصادی، همکاری‌های رادیو و تلویزیونی و همکاری میان سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران و دفتر سرمایه‌گذاری ریاست جمهوری ترکیه از اسناد و یادداشت تفاهم نامه هایی است که به امضای مسئولین دو کشور رسید.

در این مراسم سند همکاری به امضای هیأت‌های عالی‌رتبه ایران و ترکیه رسیده است.

پیش از آن رئیس جمهور ایران و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه مذاکرات دو جانبه فشرده خود را  پشت درهای بسته آغاز کرده‌اند.

اردوغان دوشنبه شب به دعوت رسمی آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران و در صدر هیاتی بلندپایه از مقامات سیاسی و اقتصادی کشورش برای انجام سفری دو روزه وارد تهران شد و روز سه شنبه آیین استقبال رسمی از رئیس جمهور ترکیه توسط همتای ایرانی خود، با نواختن سرود ملی دو کشور در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد برگزار شد.

همچنین  هفتمین اجلاس روند صلح آستانه سه شنبه شب با حضور رئیسان جمهوری ایران، ترکیه و روسیه در سالن اجلاس سران برگزار می شود و در این نشست سه جانبه آیت الله رئیسی، اردوغان و ولادیمیر پوتین درباره تحولات اخیر در سوریه و مبارزه با تروریسم، از جمله علیه داعش و پ. ک. ک و بازگشت داوطلبانه پناهندگان سوری به خانه‌هایشان گفت‌وگو می کنند.

اردوغان قرار است در حاشیه این نشست، دیداری دوجانبه با همتای روسی خود داشته باشد و پوتین هم با رئیس جمهور ایران دیدار و گفت و گو می کند.

پیشتر ششمین نشست شورای عالی همکاری راهبردی ‌ایران و ‌ترکیه سال ۹۹ به میزبانی تهران و به صورت ویدئوکنفرانس با حضور رئیسان جمهور و وزیران کابینه دولت های دو کشور برگزار شده بود.

همچنین ششمین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه هم به دلیل شیوع کرونا در جهان در تیرماه ۹۹ به صورت مجازی برگزار شده بود اما آیت رئیسی برای نخستین بار میزبان این اجلاس در دوران تصدی ریاست خود در دولت سیزدهم است.

روسیه، ترکیه و ایران در سال‌های اخیر برای گفت‌وگو بر سر موضوع سوریه از روندی به عنوان «فرایند صلح آستانه» به منظور پایان بیش از ۱۱ سال درگیری در این کشور عربی استفاده می کنند.

نخستین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه به دنبال برگزاری نشست‌های مقدماتی که با حضور طرف‌های درگیر و نمایندگان ایران، روسیه و ترکیه، به منظور برقراری آتش‌بس و یافتن راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه در آستانه قزاقستان برگزار شده بود، اول آذر سال ۱۳۹۶ با حضور رئیسان جمهور این سه کشور در سوچی روسیه تشکیل شد.