صادرات محصولات پالایشی روسیه در اوایل اکتبر که فروش نفت کوره به بازارهای خارجی از دیزل و نفتا بیشتر شد، به بالاترین میزان سه ماه گذشته صعود کرد.

داده‌های شرکت ورتکسا نشان داد میانگین صادرات سوخت روسیه از راه دریا در ۱۰ روز اول اکتبر، به حدود ۲.۱۶ میلیون بشکه در روز رسید که ۲۴ هزار بشکه در روز در مقایسه با سپتامبر، افزایش داشت و بالاترین میزان از ژوئیه بود.

از زمانی که مسکو انتشار داده‌های رسمی تولید را متوقف کرد، صادرات نفت روسیه، معیاری کلیدی برای ارزیابی تولید نفت این کشور از سوی بازار بوده است. کاهش پالایش نفت در بحبوحه تعمیرات فصلی پالایشگاه‌ها، امکان صادرات بیشتر نفت را فراهم کرده است.

میانگین چهار هفته‌ای صادرات نفت از راه دریا در هفته منتهی به ۱۳ اکتبر، به بالاترین میزان در سه ماه گذشته رسیده است. نرخ پالایش کمتر هم عرضه فرآورده‌های نفتی پالایش شده مانند دیزل را محدود کرده و هم، میزان بیشتری از خوراک پالایشگاهی مانند نفت کوره را برای صادرات، قابل دسترس کرده است.

پاملا مانگر، تحلیلگر ارشد بازار شرکت ورتکسا گفت: صادرات نفت کوره به مدت سه ماه متوالی از ژوئیه افزایش داشته است. با این حال، این رشد با ادامه تعمیرات پالایشگاه‌های داخلی که باید تا پایان اکتبر تکمیل شود، ممکن است محدود شود.

ترکیه هشت ماه از ۹ ماه اول سال ۲۰۲۴ را به عنوان بزرگترین تولیدکننده برق با زغال‌سنگ در اروپا سپری کرده و از آلمان و لهستان در این زمینه سبقت گرفته است.

گزارش اندیشکده انرژی «امبر» ( Ember) نشان داد ترکیه در فاصله ژانویه تا سپتامبر، ۸۸ تراوات ساعت برق از زغال‌سنگ تولید کرد که ۲ درصد بیشتر از مدت مشابه در سال ۲۰۲۳ بود. این حجم تولید، ۲۸ درصد بالاتر از ۶۹ تراوات ساعت تولید شده در آلمان و ۳۶ درصد بالاتر از ۶۵ تراوات ساعت تولید شده در لهستان است که دو تولیدکننده بزرگ بعدی در اروپا هستند که برق را با سوزاندن زغال‌سنگ تولید می‌کنند.

با توجه به اینکه سیستم‌های برق در سراسر اروپای شمالی در حال کاهش بیشتر استفاده از زغال‌سنگ در تولید برق هستند، به نظر می‌رسد ترکیه این موقعیت برتر را در اروپا حفظ کند و ممکن است جنوب اروپا را به قطب اصلی استفاده از زغال‌سنگ در این منطقه تبدیل کند.

تاثیر آلایندگی

انتشار گازهای گلخانه‌ای ترکیه بر اثر مصرف زغال‌سنگ در سال ۲۰۲۴، به بالاترین حد خود صعود کرد و به ۸۸.۴ میلیون تن دی اکسید کربن رسید که ۱.۵ میلیون تن بیشتر از ماه‌های مشابه در سال گذشته بود.

مصرف زغال‌سنگ در آلمان، ۷۱.۵ میلیون تن دی اکسید کربن و در لهستان، ۶۷ میلیون تن دی اکسید کربن تولید کرد که در هر دو مورد، پایین‌ترین رکورد در فاصله ژانویه تا سپتامبر بود.

 داده‌های «امبر» نشان می‌دهد که با کاهش تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای در اکثر کشورهای اروپایی دیگر، سهم ترکیه از استفاده از زغال‌سنگ و انتشار گازهای گلخانه‌ای در این منطقه، به رکورد بیش از ۱۹ درصد در سال جاری رسیده است.

ادامه سوزاندن زغال‌سنگ در طول زمستان که تقاضا برای گرمایش در ترکیه به اوج خود می‌رسد، ممکن است سهم ترکیه از انتشار گازهای گلخانه‌ای در اروپا را برای اولین بار به بالای ۲۰ درصد برساند؛ به خصوص اگر سیستم‌های برق کشورهای دیگر منطقه به کاهش استفاده از زغال‌سنگ در این مدت ادامه دهند.

وابستگی به واردات

حدود ۳۵ درصد از برق ترکیه در سال جاری تاکنون، از سوزاندن زغال سنگ تولید شده است که بزرگترین منبع سوخت مورد استفاده برای تولید برق در این کشور است. با این حال، تولید بالاتر سدهای آبی و مزارع خورشیدی کمک کرد این سهم از حدود ۳۷ درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش یابد.

اما تولید برق آبی و تولید خورشیدی ترکیه در زمستان، به پایین‌ترین حد سالانه خود کاهش می‌یابد و تامین‌کنندگان برق مجبور می‌شوند تا استفاده از زغال‌سنگ را تا پایان سال برای تامین تقاضای سیستم افزایش دهند و به دلیل کمبود مداوم در تولید داخلی زغال سنگ در مقایسه با تقاضای موجود، ترکیه ناچار است زغال‌سنگ وارد کند تا تقریبا ۴۰ درصد از نیاز این کشور برای زغال سنگ تامین شود.

بنا بر داده‌های ردیابی کشتی شرکت کپلر، کل واردات زغال‌سنگ ترکیه در ۹ ماه اول سال جاری، ۱۶.۷ میلیون تن بوده است. این رقم، پنج درصد کمتر از ماه‌های مشابه در سال ۲۰۲۳ است، اما احتمالا در ماه‌های پایانی سال که شرکت‌های برق پیش از اوج تقاضا برای گرمایش به ذخیره سازی اقدام می‌کنند، این حجم احتمالا  افزایش می‌یابد.

روسیه، تامین کننده اصلی زغال سنگ ترکیه است و درحدود ۷۰ درصد از واردات زغال‌سنگ به ترکیه سهم دارد و پس از روسیه، کلمبیا، استرالیا و آمریکا در میان تامین کنندگان اصلی قرار می‌گیرند.

افزایش تقاضا

وابستگی ترکیه به زغال‌سنگ برای ۳۵ درصد برق خود بیشتر از سهم ۲۰ درصدی در آلمان و ۱۳ درصدی برای کل اروپا است، اما کمتر از سهم ۵۶ درصدی زغال‌سنگ در لهستان است. با این حال، سهم زغال‌سنگ در لهستان از حدود ۷۴ درصد در سال ۲۰۲۲، کاهش یافته است و به نظر می‌رسد که با استفاده از حجم فزاینده‌ای از انرژی تجدیدپذیر در سراسر شبکه‌های کشور توسط شرکت‌های برق لهستان، به سرعت در حال کاهش است.

در مقابل، به نظر می‌رسد وابستگی ترکیه به زغال‌سنگ برای تولید برق همچنان در حال افزایش است، به‌ویژه که تقاضای کل برق این کشور سریع‌تر از آن‌که شرکت‌های برق می‌توانند منابع پاک را تامین کنند، رو به رشد است.

تقاضا برای برق در ترکیه در سال جاری تاکنون، پنج  درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته که با رشد ۲.۴ درصدی برای کل اروپا، رشد ۳ درصدی در لهستان و رشد ۰.۴ درصدی در آلمان، قابل قیاس است.

در بلندمدت، رشد تقاضای ترکیه برای برق حتی از کشورهای همتا هم تا حد زیادی سبقت گرفته است.

تقاضای ترکیه از سال ۲۰۱۹، به میزان ۱۳.۳ درصد رشد داشته که با کاهش ۱.۷ درصدی تقاضا برای برق در اروپا در مدت مشابه و رشد ۸.۲ درصدی تقاضا در آلمان مغایرت دارد. به نظر می‌رسد ادامه رشد تقاضا در اقتصاد تولیدکننده صادرات محور ترکیه، فشار بر شرکت‌های برق را برای ادامه توسعه منابع انرژی ارزان حفظ می‌کند.

با این حال، بخش خصوصی ترکیه دارای سطوح بالایی از بدهی‌های خارجی است که به نظر می‌رسد مخارج شرکت را کنترل می‌کند و ممکن است به معنای آن باشد که در کوتاه مدت فقط ارتقاء محدودی در سیستم‌های تولید برق مشاهده خواهد شد.

بر اساس گزارش رویترز، این نشان می‌دهد که زغال‌سنگ به‌عنوان منبع اصلی انرژی ترکیه ممکن است در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت به رشد خود ادامه دهد و احتمالا به گسترش بیشتر استفاده این کشور از زغال سنگ نسبت به کشورهای دیگر در اروپا منجر خواهد شد.

 ️ مینا نرووزی

گران شدن و افزایش هزینه های تولید، با فاصله اندکی به مصرف کننده می رسد و سبد هزینه خانوار را تحت تاثیر قرار می دهد. بر همین اساس در فضای تولید نیز به مانند فضای مصرف کننده، شاخصی برای بررسی روند تورم وجود دارد که به آن شاخص تورم تولیدکننده گفته می شود. این شاخص در واقع یک شاخص پیش‎نگر برای تورم مصرف کننده به شمار می رود.

تورم تولیدکننده صنعت یکی از مهمترین متغیرهایی است که نشان می‌دهد قیمت نهایی محصولات صنعتی چه میزان تغییر خواهد کرد. به عبارتی افزایش در قیمت نهاده‌ها تولید در نهایت خود را در قیمت نهایی محصولات نشان داده و قیمت بازاری محصولات صنعتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تورم تولیدکننده یکی از متغیرهایی است که نشان می‌دهد قیمت نهاده‌های تولید در کارخانه و بنگاه‌های تولیدی چه میزان افزایش داشته است. زمانی که این تورم تولیدکننده در یک بخش افزایش پیدا می‌کند یعنی قیمت نهاده‌های تولید مانند نیروی کار و مواد اولیه در آن بخش افزایش یافته است. در نتیجه این افزایش در قیمت نهاده‌ها، افزایش قیمت در محصولات تولیدشده کارخانه‌های آن بخش نیز اتفاق می‌افتد. لذا می‌توان گفت حاصل تورم تولیدکننده در هر بخشی از اقتصاد در نهایت با یک اختلاف زمانی به قیمت بازاری کالاها منتقل می‌شود.

این اختلاف زمانی در بخش‌های مختلف اقتصاد متفاوت است. برای مثال در بخش کشاورزی به دلیل کوتاه بودن زنجیره تولید، تورم تولیدکننده با فاصله زمانی بسیار کمی به قیمت‌های بازاری منتقل و باعث افزایش تورم مصرف‌کننده بخش کشاورزی می‌شود.

اما برای مثال در بخش صنعت به دلیل پیچیده‌تر بودن محصولات و طولانی‌تر بودن زنجیره تولید، فاصله زمانی انتقال تورم تولیدکننده به تورم مصرف‌کننده طولانی‌تر خواهد بود و ممکن است به چند ماه نیز برسد که این مدت در صنایع مختلف نیز متفاوت است.به همین دلیل به تورم تولیدکننده در یک اقتصاد، تورم پیشران نیز گفته می‌شود؛ چراکه این تورم نقش پیشران برای تورم مصرف‌کننده در آن بخش را بازی می‌کند و به طور مستقیم با یک فاصله زمانی بر آن اثر می‌گذارد.

بخش صنعت یکی از مهمترین بخش‌های اقتصاد است که از همین قاعده پیروی می‌کند.

تورم تولیدکننده در بخش صنعت اعلام شد

براساس اعلام مرکز آمار ایران، شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در دوازده ماهه منتهی به این ماه نسبت به دوره مشابه در سال قبل، ۲۴.۷ درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل (۲۵.۹ درصد)، ۱.۲ درصد کاهش داشته است.

مرکز آمار ایران طی گزارشی، تورم تولیدکننده بخش صنعت در شهریور ماه ۱۴۰۳ را منتشر کرد که براساس آن در این ماه، شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت ۱۲۵۸.۷ محاسبه شده که نسبت به ماه قبل (تورم ماهانه) ۱.۴ درصد افزایش، نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ۲۱.۸ درصد افزایش و در دوازده ماه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ۲۴.۷ درصد افزایش داشته است.

افزایش تورم ماهانه

در شهریور ماه ۱۴۰۳، درصد تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت نسبت به ماه قبل (تورم ماهانه) ۱.۴ درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل (۰.۶ درصد)، ۰.۸ واحد درصد افزایش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در شهریور ماه ۱۴۰۳ نسبت به ماه قبل، ۱.۴ درصد افزایش دارد. در این ماه بیش­‌ترین تورم ماهانه با ۱۱.۵ درصد مربوط به گروه «ساخت پوشاک» و کم­‌ترین تورم ماهانه با ۰.۳ درصد افزایش مربوط به گروه‌­های «ساخت منسوجات» ماست. همچنین در این ماه شاخص گروه «ساخت سایر مصنوعات» بدون تغییر مانده است و گروه «ساخت فلزات پایه» تورم منفی ۰.۵ درصد را تجربه کرده است.

افزایش تورم نقطه به نقطه

در شهریور ماه سال جاری، درصد تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ۲۱.۸ درصد بود که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل (۲۰.۲ درصد)، ۱.۶ واحد درصد افزایش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در شهریور ماه ۱۴۰۳ نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۲۱.۸ درصد افزایش دارد. در این ماه بیش­‌ترین تورم نقطه به نقطه با ۳۵.۶ درصد مربوط به گروه «ساخت چرم و محصولات وابسته» و کم‌­ترین تورم نقطه به نقطه با ۸.۲ درصد مربوط به گروه «ساخت کُک و فراورده‌های حاصل از پالایش نفت» است.

کاهش تورم سالانه

در شهریور ماه ۱۴۰۳، درصد تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در دوازده ماهه­ی منتهی به این ماه نسبت به دوره مشابه در سال قبل، ۲۴.۷ درصد است که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل (۲۵.۹ درصد)،  ۱.۲ درصد کاهش داشته است. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در دوازده ماه منتهی به شهریور ماه ۱۴۰۳ نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۲۴.۷ درصد افزایش دارد. در این ماه بیش­ترین تورم سالانه با ۴۳.۴ درصد مربوط به گروه «ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات طبقه‌بندی نشده درجای دیگر» و کم‌­ترین تورم سالانه با ۱۳.۹ درصد مربوط به گروه «ساخت کاغذ و محصولات کاغذی» می­‌باشد.

اهمیت شاخص تورم تولیدکننده

شاخص بهای تولیدکننده یا شاخص PPI Producer Price Index مانند شاخص بهای مصرف‌کننده (CPI) از جمله شاخص‌های قیمتی است که در بررسی روند سطح قیمت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. شاخص بهای تولیدکننده یکی از معیارهایی است که به منظور سنجش عملکرد اقتصادی، از سطح عمومی قیمت‌ها محاسبه و منتشر می‌شود. از این رو، تاثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و حتی سیاستمداران خواهد داشت. هدف از محاسبه شاخص بهای تولیدکننده، اندازه‌گیری تغییرات قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌کنند.

 به عبارت دیگر می‌توان عنوان کرد که این شاخص، قیمت کالاها در کارخانه و مبدا تولید را در نظر می‌گیرد. این شاخص به صورت یک شاخص وزنی از قیمت عمده‌فروشی کالاها یا قیمت‌های تولیدکننده محاسبه می‌شود؛ به همین دلیل برخی شاخص بهای تولیدکننده را شاخصی می‌دانند که روندهای قیمتی در بازارهای عمده‌فروشی، صنایع تولیدی و بازار کالاها را منعکس می‌کند. اما اهمیت این شاخص در اقتصاد چیست؟ در ادبیات اقتصادی از این شاخص به عنوان یک شاخص پیش‌نگر یاد می‌شود؛ به این معنی که با بررسی این شاخص می‌توان از سطح تغییر قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات مصرفی یا تورم اطلاع کسب کرد. به بیان دیگر، هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌کننده مشاهده می‌شود. از این رو از تغییرات شاخص بهای تولیدکننده به عنوان پیشگویی برای تورم عنوان می‌کنند. علاوه بر این، شاخص بهای تولیدکننده روند تغییرات قیمت‌ها را از دیدگاه تولیدکننده و خریدار در بخش‌های مختلف اقتصادی (کشاورزی، صنعت و خدمات) نشان می‌دهد. این شاخص تاثیر قابل‌‌توجهی بر تصمیم‌گیری صاحبان صنایع، سرمایه‌‌گذاران و حتی سیاستمداران خواهد داشت. هدف از محاسبه شاخص بهای تولیدکننده، اندازه‌‌گیری تغییرات قیمت‌‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌‌کنند. به عبارت دیگر می‌توان عنوان کرد که این شاخص، قیمت کالاها در کارخانه و مبدا‌ تولید را در نظر می‌گیرد. این شاخص به صورت یک شاخص وزنی از قیمت عمده‌‌فروشی کالاها یا قیمت‌‌های تولیدکننده محاسبه می‌شود؛ به همین دلیل برخی شاخص بهای تولیدکننده را شاخصی می‌‌دانند که روندهای قیمتی در بازارهای عمده‌‌فروشی، صنایع تولیدی و بازار کالاها را منعکس می‌‌کند. در ادبیات نظری اقتصاد، از این شاخص به عنوان یک شاخص پیش‌‌‌‌‌‌نگر یاد می‌شود. در واقع انتظار بر این است که تغییرات شاخص تولید‌‌‌‌‌‌کننده با یک وقفه زمانی در شاخص مصرف‌‌کننده نیز منعکس شود. از طرف دیگر شاخص تولید‌‌‌‌‌‌کننده می‌تواند نشان دهد که تولید‌‌‌‌‌‌کننده در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور چه دیدی نسبت به تغییرات قیمت دارد.

آمار منقضی‌شده

به گفته کارشناسان آمارهای تورم تولیدکننده، به عنوان نشان‌دهنده هزینه تولید، یکی از متغیرهایی است که می‌توان آن را سیگنالی در رابطه با تورم در آینده محسوب کرد. هزینه‌های تولیدکننده به خاطر زمان‌بر بودن تغییر قیمت‌ها و هزینه‌های تغییر قیمت (Menu costs) به‌تدریج در بازار و برای مصرف‌کنندگان محسوس می‌شود. در شرایطی که تورم مصرف‌کننده تا آبان‌ماه اعلام شده است، به نظر می‌رسد اعلام آمارهایی که نمایانگر تورم پیش‌نگر هستند به نوعی نقض غرض است. تاریخ مصرف این آمارها منقضی شده است و این اقدام سازمان‌های منتشر‌کننده آمارهای اقتصادی که ماه‌هاست در حال تکرارشدن است از این منظر به شدت قابل‌انتقاد است. به گفته کارشناسان روند نزولی تورم فصلی تولیدکننده نشان‌دهنده چشم‌انداز نزولی تورم در ماه‌های آتی است؛ با‌این‌حال آمار تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده چشم‌اندازی برخلاف تورم فصلی در مقابل ما می‌گذارد که اجازه گرفتن نتیجه‌ای قاطع را از ما می‌گیرد.

شاخص بهای تولیدکننده چیست؟ تورم تولیدکننده با «تورم» چه تفاوتی دارد؟

شاخص بهای تولیدکننده یا شاخص PPI ه(Producer Price Index) مانند شاخص بهای مصرف‌کننده(CPI) از جمله شاخص‌های قیمتی است که در بررسی روند سطح قیمت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. شاخص بهای تولیدکننده یکی از معیارهایی است که به منظور سنجش عملکرد اقتصادی، از سطح عمومی قیمت‌ها محاسبه و منتشر می‌شود.

از این رو، تاثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و حتی سیاستمداران خواهد داشت. هدف از محاسبه شاخص بهای تولیدکننده، اندازه‌گیری تغییرات قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌کنند.

به عبارت دیگر می‌توان عنوان کرد که این شاخص، قیمت کالاها در کارخانه و مبداء تولید را در نظر می‌گیرد. این شاخص به صورت یک شاخص وزنی از قیمت عمده‌فروشی کالاها یا قیمت‌های تولیدکننده محاسبه می‌شود؛ به همین دلیل برخی شاخص بهای تولیدکننده را شاخصی می‌دانند که روندهای قیمتی در بازارهای عمده‌فروشی، صنایع تولیدی و بازار کالاها را منعکس می‌کند.

اشتراک مشاهده قیمت روز بازار مواد اولیه پلاستیک و پلیمر

اما اهمیت این شاخص در اقتصاد چیست؟ در ادبیات اقتصادی از این شاخص به عنوان یک شاخص پیش‌نگر (Leading Indicator) یاد می‌شود؛ به این معنی که با بررسی این شاخص می‌توان از سطح تغییر قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات مصرفی یا تورم اطلاع کسب کرد. به بیان دیگر، هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌کننده نیز مشاهده می‌شود.

از این رو از تغییرات شاخص بهای تولیدکننده به عنوان پیشگویی برای تورم عنوان می‌کنند. علاوه بر این، شاخص بهای تولیدکننده روند تغییرات قیمت‌ها را از دیدگاه تولیدکننده و خریدار در بخش‌های مختلف اقتصادی (کشاورزی، صنعت و خدمات) نشان می‌دهد.

شباهت و تفاوت CPI و PPI

در شاخص بهای تولیدکننده و شاخص بهای مصرف‌کننده، تغییرات قیمتی در مجموعه‌ای از کالاها و خدمات محاسبه می‌شود. اما سه تفاوت بنیادی در شاخص بهای مصرف‌کننده و تولیدکننده وجود دارد.

شاخص تولیدکننده تنها از بهای قیمت کالاها و خدمات خریداری‌شده توسط تولیدکنندگان محاسبه نمی‌شود، بلکه بهای کالاهایی را که به صورت خرده‌فروشی توسط مصرف‌کنندگان و به طور مستقیم از تولیدکننده خریداری می‌شود نیز در نظر می‌گیرد. اما شاخص مصرف‌کننده به طور کلی بهای قیمت در بازار مصرفی را در نظر می‌گیرد و هزینه‌های مربوط به حمل و نقل، انبارداری و سود فروشنده نیز در آن نهفته است.

نکته مهم دیگر، این موضوع است که کالا و خدمات وارداتی، در محاسبه شاخص تولیدکننده قرار نمی‌گیرد، حال آنکه در شاخص بهای مصرف‌کننده کالا و خدمات وارداتی تاثیر‌گذار است.

بنابراین می‌توان اثرگذاری شاخص بهای تولیدکننده بر شاخص بهای مصرف‌کننده را بر اساس میزان واردات هر کشور، متغیر دانست.

به بیان دیگر، در بازاری که مصرف‌کننده از کالاهای تولید شده در همان کشور استفاده می‌کند و سهم واردات کمتر است، رابطه بین شاخص مصرف‌کننده و تولیدکننده نسبت به کشوری که سهم عمده‌ای از کالای وارداتی در بازار مصرف‌کننده دارد، بیشتر است.

علاوه بر این، یک تفاوت اساسی دیگر، در شاخص تولیدکننده و مصرف‌کننده نیز وجود دارد. به طور کلی در اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته و حتی کشورهای در حال توسعه، در جهت حمایت از تولید مالیات کمتری از بخش تولید گرفته می‌شود، این در حالی است که بخش قابل‌توجهی از مالیات، در هنگام فروش کالا اعمال می‌شود.

بنابراین وجود مالیات به خصوص در کشورهایی که درآمد اصلی دولت از وضع و دریافت مالیات است، باعث می‌شود که در شاخص مصرف‌کننده و تولیدکننده تفاوتی وجود داشته باشد.

البته این تفاوت خود را در رشد شاخص تولیدکننده و رشد شاخص مصرف‌کننده کمتر نشان می‌دهد. به دلیل اینکه وجود مالیات در شاخص مصرف‌کننده باعث افزایش بهای کالا و خدمات مصرف‌کننده نسبت به بهای کالا و خدمات تولیدکننده است و اگر مالیات را مقدار ثابت در نظر بگیریم، هنگام محاسبه اثری بر مقدار رشد نخواهد داشت (در محاسبه رشد مقدار ثابت مالیات در صورت و مخرج کسر همدیگر را خنثی می‌کنند و تاثیری در مقدار رشد نخواهد گذاشت).

در نتیجه مقدار مالیات وضع‌شده تاثیری در مقدار افزایش تورم مصرف‌کننده نسبت به تورم مصرف‌کننده نخواهد گذاشت. این تفاوت در ماهیت شاخص تولیدکننده و مصرف‌کننده باعث شده که برخی از کشورها برای محاسبه رشد واقعی تولید ناخالص داخلی از شاخص تولیدکننده برای تعدیل استفاده کنند.

عصر جدید برق در راه است

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، اعلام کرد: جهان در آستانه «عصر جدید برق» است، زیرا تقاضا برای سوخت‌های فسیلی تا پایان دهه جاری به اوج خود می‌رسد و مازاد عرضه نفت و گاز می‌تواند پیشران سرمایه‌گذاری در انرژی سبز شود.

با این حال، آژانس بین‌المللی انرژی به سطح بالای ابهام اشاره کرد زیرا خاورمیانه و روسیه که نیمی از تقاضای جهانی برای انرژی را تامین می‌کنند، درگیر مناقشه هستند.

فاتح بیرول، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی در اظهاراتی به مناسبت انتشار گزارش سالانه این آژانس، گفت: چشم انداز وفور عرضه یا حتی مازاد عرضه نفت و گاز طبیعی در نیمه دوم دهه جاری، به تحولات ژئوپلیتیکی بستگی خواهد داشت و ما را به دنیای انرژی متفاوتی هدایت می‌کند. مازاد عرضه سوخت فسیلی احتمالا باعث پایین‌تر رفتن قیمت‌ها شده و به کشورها امکان می‌دهد منابع بیشتری را برای انرژی پاک اختصاص دهند و دنیا را به «عصر جدید برق» می‌برد.

طبق این گزارش، سطح بسیار بالایی از تولید انرژی پاک در سال گذشته، در سطح جهانی فعال شد که شامل بیش از ۵۶۰ گیگاوات ظرفیت انرژی تجدیدپذیر بود. انتظار می‌رود حدود دو تریلیون دلار در سال ۲۰۲۴، در انرژی پاک سرمایه گذاری شود که دو برابر رقم سرمایه گذاری شده در سوخت‌های فسیلی خواهد بود.

در سناریوی آژانس بین‌المللی انرژی که بر اساس سیاست‌های فعلی دولتها است، تقاضای جهانی برای نفت، قبل از سال ۲۰۲۳ به اوج می‌رسد و کمتر از ۱۰۲ میلیون بشکه در روز خواهد بود و سپس، تا سال ۲۰۳۵، به ۹۹ میلیون بشکه در روز که سطح تقاضا در سال ۲۰۲۳ بود، کاهش خواهد یافت زیرا افزایش وسایل نقلیه برقی، تقاضای بخش حمل و نقل را کمتر می‌کند.

این گزارش همچنین به بررسی تاثیری که اجرای احتمالی سیاست‌های زیست‌محیطی سخت‌گیرانه‌تر در سطح جهان برای مبارزه با تغییرات اقلیمی بر قیمت نفت در آینده خواهد داشت، پرداخت. در سناریوی سیاست‌های فعلی آژانس بین‌المللی انرژی، قیمت نفت از ۸۲ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۲۳، به ۷۵ دلار در هر بشکه در سال ۲۰۵۰ کاهش می یابد. اگر اقدامات دولتی مطابق با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بخش انرژی به صفر تا سال ۲۰۵۰ باشد، قیمت نفت تا آن زمان، به ۲۵ دلار در هر بشکه نزول خواهد کرد.

بر اساس گزارش رویترز، آژانس بین‌المللی انرژی در این گزارش، افزایش تقاضا برای گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) به میزان ۱۴۵ میلیارد متر مکعب را در فاصله سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰ پیش‌بینی کرد اما خاطرنشان کرد افزایش ظرفیت صادرات به میزان حدود ۲۷۰ میلیارد متر مکعب در همین مدت، از رشد تقاضا بیشتر خواهد شد. این مازاد در ظرفیت صادرات ال‌ان‌جی، باعث خواهد شد قیمت‌ها در مناطق کلیدی واردکننده، به طور متوسط ‌۶.۵ تا هشت دلار به ازای هر میلیون واحد حرارتی بریتانیا (mmBtu) تا سال ۲۰۳۵ باشد.

 

ضرر رقبا از بازگشت نفت لیبی 

به بازار اروپا

ازسرگیری تولید نفت لیبی پس از پایان بحران سیاسی این کشور، به مازاد عرضه نفت در اروپا منجر شد و فروشندگان رقیب را وادار کرد قیمت خود را کاهش دهند.

شرکت ملی نفت لیبی، در سوم اکتبر پس از آن که رئیس جدید بانک مرکزی لیبی منصوب شد، از سرگیری تولید نفت را اعلام کرد. تولید لیبی در ۱۳ اکتبر، به حدود ۱.۳ میلیون بشکه در روز رسید که نزدیک به سطح پیش از بحران سیاسی بود.

به گفته تحلیلگران و معامله‌گران، افزایش تولید لیبی با تعمیرات در پالایشگاه‌های اروپایی مصادف شد. چندین پالایشگاه در مدیترانه و شمال غرب اروپا، به صورت کامل یا جزئی تعطیل شده اند. این وضعیت، قیمت گریدهای نفتی رقیب را ضعیف کرد.

طبق داده‌های شرکت مالی LSEG، نرخ پریمیوم نفت «آذری لایت» جمهوری آذربایجان نسبت به نفت برنت، به یک دلار و ۵۵ سنت کاهش یافت که پایین‌ترین حد از آوریل بود.

سوفیا پریبلودناجا، تحلیلگر شرکت مشاوره FGE Energy اظهار کرد: اختلاف قیمت گریدهای نفتی مهم مدیترانه‌ای نظیر سی پی سی بِلِند، ساهاران و اس سیدار لیبی، در ۱۱ ماه اول اکتبر کمتر شد. عرضه میدان کاشاگان که تعمیراتش در ۱۰ نوامبر خاتمه مییابد، فشار نزولی بر قیمت گریدهای نفتی مدیترانه‌ای را تشدید خواهد کرد.

یک معامله گر گفت: قیمت نفت «وست افریکن» که جایگزین نفت لیبی است هم ضعیف‌تر شد. طبق آمار LSEG، نفت «بانی لایت» نیجریه، هفته گذشته با نرخ یک دلار در هر بشکه بالاتر از نفت برنت بسته شد و به پایین‌ترین نرخ از دسامبر سال ۲۰۲۳ رسید.

بحران بانک مرکزی لیبی، در پایان اوت آغاز شد و به تعطیلی چندین میدان و بندر نفتی منتهی شد. طبق داده‌های شرکت کپلر، صادرات نفت لیبی در سپتامبر، به حدود ۵۵۰ هزار بشکه در روز کاهش یافت که پایین‌ترین میزان در چهار سال گذشته و نصف میانگین صادرات در ماه‌های ژوئیه و اوت بود. صادرات اکتبر تاکنون به بیش از ۶۰۰ هزار بشکه در روز بهبود یافته و انتظار می‌رود رشد بیشتری هم پیدا کند.

پالایشگاه‌ها با فرض اینکه اختلال عرضه لیبی طولانی خواهد بود، توافق‌های لازم را برای تامین از منابع جایگزین انجام داده اند.

یک معامله گر گفت: پالایشگاه‌ها در اروپا همچنان محموله های نفت لیبی را خریداری خواهند کرد اما در موقعیت مناسب برای درخواست تخفیف سنگین قرار دارند.

بر اساس گزارش رویترز، ایتالیا، بزرگترین خریدار نفت لیبی است و یک سوم از صادرات این عضو اوپک را در سال ۲۰۲۳ دریافت کرد و پس از آن، اسپانیا، فرانسه، آمریکا و یونان قرار می‌گیرند.