مرمتگر آثار، بناها و اشیاء تاریخی و استادیار دانشگاه ـ در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت مرمت بناهای تاریخی در ایران، بیان کرد: درحال حاضر وضعیت مرمت به دلیل گسترشی که در حوزه‌های مرتبط با آن صورت گرفته، پیچیده شده است. یکی از آن‌ها توسعه میراث فرهنگی است که ابتدا یک سازمان  کوچک بوده و بعدها به وزارتخانه تبدیل شده و بخش‌های دیگری نیز به آن اضافه شده است. در واقع اگر اغتشاشی در حوزه مرمت وجود دارد به عملکرد خود ما باز می‌گردد. اگر اصول مرمت براساس یک چارچوب درست، شایسته‌سالاری و برنامه‌ریزی طولانی‌مدت انجام می‌شد شاید به این وضعیتی که الان به آن دچار هستیم، نمی‌رسیدیم. به هر حال این اغتشاش کم و بیش وجود دارد و اگر حوزه مرمت را آسیب‌شناسی کنیم و برای آن راه‌کار ارائه دهیم، می‌توانیم به وضعیت مطلوبی در این زمینه برسیم.

هرچه زودتر کمیته‌ای از 

کارشناسان مجرب تشکیل شود

او درباره عواملی که سبب اغتشاش در مرمت می‌شوند نیز گفت: ریشه بعضی از این نارضایتی‌ها در مرمت به این موضوع بازمی‌گردد که قبلا شیوه‌هایی برای مرمت در ایران داشتیم که امروز این شیوه‌ها کمرنگ و یا کنار گذاشته شده‌اند. در گذشته برای انجام یک طرح ویژه مرمتی، یک مرمت‌گر حرفه‌ای در محور آن پروژه قرار می‌گرفت و تعدادی از کارشناسان رشته‌های مختلف، مانند باستان‌شناس، معمار سنتی، عکاس، نقشه‌بردار و … زیر نظر او همکاری می‌کردند. بعد از تشکیل این تیم، بر اساس شرایط بنا و آسیب‌هایش، طرح مرمتی برنامه‌ریزی شده و زیر نظر یک کمیته فنی مرمت انجام می‌شد. بنابراین اشتباهات کم‌تری در روند پروژه‌های مرمتی اتفاق می‌افتاد.

علیزاده با بیان این‌که مرمت یک فرآیند کند و طولانی‌مدت است، افزود: مرمت این روند آهسته را می‌طلبد؛ چرا که امری حساس است و به دلیل نوع رویکرد و تخصصش با مقوله تعمیر کردن متفاوت است. به همین دلیل شخص مرمتگر باید فردی شایسته و توانا در این حوزه باشد. همچنین نسبت به تحویل آثاری که برای مرمت به دست شرکت‌ها یا اشخاص حقیقی سپرده شود، باید خیلی دقیق و حرفه‌ای عمل کرد.

این کارشناس مرمت از دیگر عواملی که موجب ایجاد اغتشاش در مرمت می‌شود، نوع قرارداد های پروژه‌های مرمتی دانست و اظهار کرد: در حال حاضر قراردادهای مرمتی معایب و محدودیت‌هایی دارند و بر اساس آن، شخص حقیقی یا شرکت طرف قرارداد به خاطر منافع خودش کار را بدون رعایت اصول دقیق مرمتی سریع تمام می‌کند. این میان، معمولا نظارت سخت‌گیرانه و درستی هم بر اقدامات این پیمانکاران صورت نمی‌گیرد.

علیزاده با اشاره به این‌که کارشناسان وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نقش مهمی در نظارت بر پروژه‌های مرمتی دارند، افزود: این کارشناسان ابتدا باید پروژه‌های مرمتی را آسیب‌شناسی و تک تک عواملی را که موجب اغتشاش در این حوزه می‌شود، بررسی و  شرایط پروژه را تضمین کنند، اما در حال حاضر هیچ برنامه مدونی در این حوزه نداریم، در حالی‌که نیاز است در نوع قراردادهای مرمتی، انتخاب کارشناسان یا مرمت‌گران، بودجه مرمت و انتخاب مدیریت‌هایی که در لایه میانی میراث فرهنگی قرار دارند، تجدید نظر شود.

او همچنین تاکید کرد: تمام گزارش‌ها و اقدامات مرمتی که تا الان انجام شده است، باید مورد بازبینی قرار گیرند و اگر نیاز به اصلاح دارند، باید این کار انجام شود. حوزه میراث فرهنگی موقعیت خطیری دارد و اگر یک اشتباه در مرمت صورت گیرد، برگشت‌پذیر نیست. به نظرمی‌رسد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باید هر چه زودتر کمیته‌هایی از کارشناسان مجرب در تمام حوزه‌های مرمتی تشکیل دهد تا قوانین درستی در این حوزه تدوین، تصویب و اجرا شود.

تفکر خطرناکِ مرمت‌های توریست‌پسندانه

علیزاده همچنین مرمت «توریست‌پسندانه» را آفتی برای آثار تاریخی دانست و اظهار کرد: در حال حاضر نگاه مادی به میراث فرهنگی و بناهای تاریخی سیطره پیدا کرده است. حکمت، رازها و ویژگی تاریخیت آثار در حال فراموشی هستند. این روزها برخی مرمت‌ها با نگاه توریستی، زیباسازی و تصنعی انجام می‌شود و این آفتی برای این حوزه است. این درحالی است که باید در کنارِ حفظ اصالت، اصول و شیوه‌های مرمتی، به فکر درآمدزایی هم باشیم و نرخ ورود و هزینه‌کرد گردشگران را افزایش دهیم. این یک چرخه است و اگر به درستی، تعادل در آن ایجاد شود، هر درآمدی که از گردشگری حاصل شود به حفظ و مرمت میراث فرهنگی کمک می‌کند.

علیزاده همچنین گفت: در کشورهای اروپایی مانند «ونیز» ایتالیا شاهد بودم که دیوارهای بناها، مجسمه‌های تاریخی و نقش برجسته‌ها ریخته شده و یا خیلی کهنه بودند، اما مرمت نمی‌شدند، علت را که جویا شدم، پاسخ این بود که مردم از سراسر دنیا برای دیدن همین شواهد تاریخی‌ می‌آیند و لزومی ندارد همه خرابی‌های یک بنای تاریخی را بپوشانیم. بعضی مواقع ریختگی‌ها و آسیب‌های آثار تاریخی زیباست و ترجیحا همان ویژگی نیاز به حفاظت دارد و نه مرمت. البته در مواقعی به مرمت اضطراری نیاز می‌شود که باید در این نوع مرمت به بهترین وجه از بنا نگهداری شود.        

سود اقتصادی یا حفظ بنای تاریخی؟

او با طرح این پرسش که آیا سرمایه‌گذار به مقوله میراث فرهنگی علاقه دارد و یا فقط به فکر جیب خودش است؟ گفت: سرمایه‌گذاران این حوزه علاوه بر سود اقتصادی خود باید به این حوزه علاقه‌مند و دلسوز آن باشند. از سویی، نباید نظر سرمایه‌گذاران در مرمت غالب شود، بلکه با سختگیری و جدیت باید بر عملکرد و تعهد آن‌ها بر محتوا و فیزیک بنا نظارت شود. منظور این است که در این زمینه هم مرمت فیزیکی بنا اهمیت دارد و هم نوع کاربری و محتوایی که به بنا می‌دهند؛ چراکه اگر نوع کاربریِ و ارایه محتوای ضعیف و یا اشتباهی به بنا بخشیده شود، به اعتبار آن بنا و در کل مقوله میراث فرهنگی لطمه زده خواهد شد.

این پژوهشگر حوزه مرمت ادامه داد: در راستای تغییرکاربری‌ها، رستوران‌ها و هتل‌های بسیاری در بناهای تاریخی ساخته شده‌اند. در این نوع کاربری‌ها به دلیل فعالیت‌های آشپزی و آبریزهایی که در بنا ایجاد شده است، آسیب‌های زیادی به بنا وارد می‌شود، یا ممکن است کاربری جدید بیش از توانایی بنا باشد و موجب صدمه به آن شود. در چنین مواردی میراث فرهنگی موظف است با کارشناسان ناظر و قدرتمند جلوی چنین عملیاتی را بگیرد و یا راه حلی را پیشنهاد بدهند. به نظرم این موضوع در حال حاضر نیاز به تجدید نظر دارد و باید این روند از نظر کیفی و کمی بررسی شود. اگرچه فکر می‌کنم ما از نظر کمیت بیشتر پیشرفت کرده‌ایم تا کیفیت و در حال حاضر بعد از گسترش و توسعه پروژه‌های مرمت اکنون به نقطه ای رسیدیم که باید به کیفیت‌های مرمت هم توجه کنیم.

محمود فتوحی در بحث ویژگی‌های داستان‌پردازی زنانه در عین حال که معتقد است کتاب‌های زنان در ایرانِ سال‌های اخیر بسیار پرفروش‌تر از آثار مردان بوده است؛ یادآوری می‌کند که «رواج روزافزون اندیشه‌های فمینیستی و کثرت زنان رمان‌خوان، نسبت به مردان در ایران از عوامل اصلی فروش زیاد رمان‌های زنان است و سبک ساده‌نویسی نمی‌تواند عامل تعیین‌کننده‌ای باشد.»

این استاد زبان و ادبیات فارسی در کتاب «سبک‌شناسی (نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها)» (سخن، تهران، ۱۳۹۰)، در بخش ویژگی‌های داستان‌پردازی زنانه با این مقدمه که «ادبیات معاصر سی‌سالۀ زنان فارسی‌زبان در داستان‌نویسی جهش چشم‌گیری داشته است. بنابراین اگر قرار باشد ادبیات زنان و زنانه‌نویسی فارسی را بررسی کنیم باید داستان‌نویسی زنانه را بیش‌تر از هر نوع ادبی دیگری در کانون مطالعات خود قرار دهیم. داستان‌نویسی زنان فارسی از دو جنبه قابل بررسی است یکی از نظر فرم و دیگری از نظر محتوا و درون‌مایۀ داستانی.» به مسالۀ فرم می‌پردازد و می‌نویسد: «زنان ایرانی در دو دهۀ اخیر مجموعۀ بزرگی از ادبیات زنانه را منتشر کرده‌اند. در این مجموعۀ بزرگ، محتوای زنانه در اولویت قرار گرفته است و جنبۀ هنری یعنی شگردهای بیانی، شکل و ساختار اثر ادبی در مرتبۀ دوم قرار داد. زنان ایرانی فرم ادبی نوینی که به نام فرم زنانه شناخته شود طرح نکرده‌اند. شرایط اجتماعی جدید در ایران فرصتی فراهم کرده تا داستان‌نویسان زن به «چه نوشتن» بیش از «چگونه نوشتن» اهمیت دهند. اشتهای بیان اندیشه‌ها و مصائب و مسائل زنانه، چنان شدت یافته که نیازی به کوشیدن برای فرم و ساختار ادبی احساس نمی‌شود. اگر این شور نهفته در نگارش زنان که برخاسته از شوق شکستن سدها و بازگویی خواسته‌های فروخورده است، شکل هنری پیدا نکند نوشتار زنان در درجۀ صفر سبک و هم‌سطح اسلوب نوشتاری روزنامه‌ای و خاطرات روزانه متوقف خواهد ماند. به‌ویژه آن‌که اگر حجم نوشته‌هایی آن چنین انبوه شود و در سبک و شکل نوشته‌ها تنوع پدید نیاید، از میراث زنانه‌نویسی فارسی، اثر ادبی ماندگاری پا به عرصۀ تاریخ ادبی نخواهد گذاشت.

کتاب‌های زنان در ایرانِ سال‌های اخیر بسیار پرفروش‌تر از آثار مردان بوده است. برخی از منتقدان علت این امر را ساده‌نویسی و سبک محسوس و لذت‌بخش زنان می‌دانند. زنان از شیوه‌هایی بهره می‌گیرند که خواننده را مستقیما مخاطب قرار می‌دهد. البته نباید از یاد برد که رواج روزافزون اندیشه‌های فمینیستی و کثرت زنان رمان‌خوان، نسبت به مردان در ایران از عوامل اصلی فروش زیاد رمان‌های زنان است و سبک ساده‌نویسی نمی‌تواند عامل تعیین‌کننده‌ای باشد.»

 

حج در راه است (۱۶ تا ۲۱ تیر) و میلیون‌ها زائر آماده سفر به عربستان سعودی برای انجام این مناسک اسلامی می‌شوند و عربستان نیز در پی یافتن راه‌هایی برای تسهیل انجام این فریضه از فرآیند ثبت‌نام تا دیگر مراحل، به کمک فناوری‌های جدید است.

از زمانی که همه‌گیری کووید-۱۹ شروع شد، رویدادهایی که شامل تجمعات عظیم مردم می‌شود به دلیل نرخ بالای انتقال ویروس به موضوعی نگران‌کننده تبدیل شد و پس از آن، اقدامات پیشگیرانه برای محافظت از همه در این دوران سخت انجام شد که البته مراسم حج را نیز به شدت تأثیر قرار داد؛ در مراسمی که سالانه بیش از دو میلیون نفر شرکت می‌کردند، در سال ۲۰۲۰ تنها به هزار نفر اجازه ورود تحت تدابیر شرایط سختگیرانه داده شد و در سال ۲۰۲۱ نیز اقدامات ایمنی سخت‌گیرانه‌تری اعمال شد و تنها افراد واکسینه‌شده مجاز به حضور در مراسم حج شدند.عربستان سعودی همچنین اپلیکیشن‌ها و رُبات‌هایی را برای کمک به مردم در طول سفر حج آماده کرد تا میزبان افراد بیشتری باشد، اما استقبال به اندازه قبل از همه‌گیری نبود. با این حال، امسال با بهبود شرایط یک میلیون زائر برای انجام فریضه حج به این کشور سفر خواهند کرد.  

دکتر «عبدالفتاح مشاط» ـ معاون وزیر حج عربستان سعودی ـ به روزنامه الشرق الاوسط گفت: چندین فناوری برای حج امسال به کار گرفته شده است. این وزارتخانه فناوری جدیدی به نام «مطوف» (Motawif) را توسعه داده است که در آن شهروندان برخی کشورها می‌توانند برای شرکت در قرعه‌کشی انتخابی حج اقدام کنند. این برنامه به زائران ساکن در آمریکای شمالی (ایالات‌متحده و کانادا)، اروپا و استرالیا اختصاص داده شده است تا به آن‌ها کمک کند «تاییدیه‌های بدون نیاز به واسطه» را دریافت کنند، در این صورت بیش از ۳۰ درصد از هزینه‌های آن‌ها کاسته می‌شود.  وزارت حج عربستان با اختصاص وب‌سایتی به این برنامه، از اتباع آمریکای شمالی، اروپا و استرالیا دعوت کرده بود در این سایت ثبت‌نام کنند تا در صورت برنده شدن در قرعه‌کشی الکترونیکی، فرآیند صدور مجوز سفر آن‌ها به عربستان با سرعت و هزینه کمتری انجام شود. درحال حاضر، ثبت‌نام و قرعه‌کشی در این سامانه برای حج ۲۰۲۲ تمام شده و شرکت‌کنندگان در این قرعه‌کشی می‌توانند نتیجه را مشاهده کنند.  

عرب‌نیوز نیز فرآیند حضور در حج با قرعه‌کشی را این‌گونه شرح داده است:  زائران این کشورها پس از ثبت اطلاعات شخصی و مدارک رسمی، از جمله گذرنامه و گواهی واکسیناسیون مورد نیاز برای کووید-۱۹، سپس وارد فرآیند قرعه‌کشی شده و فرآیند پرداخت آنلاین را تکمیل می‌کنند. پس از آن درخواست‌ها برای صدور روادید با مشورت مرکز اطلاع‌رسانی وزارت حج و عمره به وزارت امور خارجه ارسال می‌شود. این مراحل بدون هیچ واسطه خارجی انجام می‌شود و علاوه‌بر تسهیل شرایط، تاثیر مثبتی بر کاهش هزینه‌های زائران خواهد داشت.

اعتبارسازی با فروش کتاب‌‎سازی

 ️آیدین پورخامنه

دیجی‌کالا در حالی می‌خواهد با ارائه آمار در حوزه کتاب برای خود اعتبارسازی کند که خود به یکی از آسیب‌های صنعت نشر تبدیل شده‌است و کتاب‌فروشان، ناشران، شرکت‌های پخش و اهالی قلم را با مشکلات زیادی مواجه کرده‌است.

دیجی‌کالا در آخرین گزارش خود از سال ۱۴۰۰ اعلام کرده‌ کتاب دومین کالایی است که مورد جست‌وجوی کاربران این پلتفرم قرار می‌گیرد. پاسخ به چرایی این مساله ساده است، در این پلتفرم هیچ کالایی به اندازه کتاب تخفیف نخورده است. زیرا عمده کتاب‌هایی که در این پلتفرم به فروش می‌رسد، آثار کتابسازی‌شده است. کتاب‌هایی که با کپی‌برداری نادرست از روی پرفروش‌های نشرهای مختلف چاپ شده‌اند و در گوشه خیابان، مترو و پلتفرمی مانند دیجی‌کالا به فروش می‌رسد.

مسئولان دیجی‌کالا این پلتفرم را دارنده بزرگترین شبکه توزیع کالا در کشور اعلام و همچنین برای تبلیغات بسیار هزینه می‌کنند. کافی است افراد برای خرید هر کالایی وارد این پلتفرم شوند، با انواع و اقسام تخفیف مواجه خواهندشد. یکی از کالاهایی که از بیشترین تخفیف برخوردار است، کتاب است. کتاب در دیجی‌کالا با تخفیف ۶۰، ۷۰ و حتی بیش از ۸۰ درصد به فروش می‌رسد. هیچ کالایی در این پلتفرم با این درصد تخفیف بالا فروخته نمی‌شود.

کدام ناشر می‌تواند کتابش را با تخفیف بیش از ۳۰ درصد بفروشد؟ تنها در شراطی خاص اگر کتاب در تعداد انگشت شمار در انبار ناشر باقی مانده باشد یا اگر صفحات و جلد کتاب آسیب دیده باشد، شاید ناشر بتواند آن را با تخفیف ۳۰ تا ۴۰ درصد بفروشد؛ تا هزینه بالای انبارداری را صرف تازه‌های نشر کند. تنها ناشرنماهایی می‌توانند کتاب را با تخفیف ۶۰ تا بیش از ۸۰ درصد بفروشند که برای محتوای کتاب هیچ هزینه‌ای نکرده باشند و کتاب ناشری را که برای ترجمه، صفحه‌آرایی، ویراستاری و ... هزینه کرده، به رایگان کپی‌برداری، با قیمت دو برابر کتاب چاپ کنند و بعد از آن با تخفیف بالا بفروشند.

دیجی‌کالا در حالی می‌خواهد با ارائه آمار در حوزه کتاب برای خود اعتبار بخرد که کتاب‌هایی که در این پلتفرم به فروش می‌رسند، نقطه هدف افراد کتابخوان نیستند. کتاب‌هایی بیشتر در حوزه روان‌شناسی و سطحی که تنها عامل جذاب آن‌ها تخفیف بالایی است که برای آن‌ها در نظر گرفته شده‌است. همچنین نمی‌توان نادیده گرفت، بخش بزرگی از کتاب‌هایی که این پلتفرم برای مخاطبانش می‌فرستند، حتی کتاب همان ناشرنماهای ناشناخته‌ای نیست که در صفحه به نمایش درآمده‌است، بلکه کتاب را از هر ناشری که در انبار داشتند باشتند، می‌فرستند، زیرا کتاب را هم مانند دیگر کالاهای آن پتلفرم می‌فروشند و برای آن‌ها فروش این کالا فرهنگی با فروش موبایل که در رتبه نخست جست‌وجو است تفاوتی ندارد. این‌ها در حالی است که فروش کتاب با تخفیف بالا در پلتفرم دیجی‌کالا موجب آسیب به ناشران، کتاب‌فروشان، شرکت‌های پخش، مولفان، مترجمان، ویراستاران و کل صنعت نشر خواهدشد. از طرفی وقتی فردی می‌بینند که کتابی در این پلتفرم با تخفیف بالا فروخته می‌شود، اعتماد خود را به کتاب‌فروش از دست می‌دهد؛ زیرا فکر می‌کند کتاب‌فروشان درصد سود بالاتری برای ارائه خدمات خود در نظر گرفته‌اند. از طرفی بیشتر افرادی که آثار کتابسازی شده را مطالعه می‌کنند، نمی‌توانند با کتاب ارتباط برقرار کنند. ممکن است دیدگاه اشتباهی از لذت کتابخوانی در ذهن آن‌ها نقش ببندند و کمتر اقدام به تکرار فعالیتی مانند کتابخوانی کنند.

ایران با اینکه به کنوانسیون برن نپیوسته‌است، قوانینی برای حفاظت از حقوق صاحب اثر دارد. با اینکه سال‌ها از تصویب قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب سال ۵۲ و قانون حمایت از هنرمندان، مولفان و مصنفان مصوب سال ۴۸ می‌گذرد، این قوانین هنوز هم می‌توانند از حقوق صاحب اثر در مقابل سواستفاده حمایت کنند. اما در این روزها ناشرانی که دنبال احقاق حقوق از دست رفته خود هستند، با صرف وقت و هزینه بالای وکیل برای دادگاه و پیگیری پرونده و مسائل مربوط به آن هم نمی‌توانند به نتیجه برسند، در نتیجه فعالیت پلتفرم‌های فروش آنلاین مانند دیجی‌کالا رونق بیشتری پیدا می‌کنند.

باید توجه داشت، حراج برای هر گونه تولیدکننده منوط به دریافت مجوز از صنف است، اصناف نمی‌توانند تخفیف با درصد بالا و در زمان نامحدود داشته‌باشند. این در حالی است که تخفیف دیجی‌کالا به خصوص در حوزه کتاب نامتعارف و نامحدود است. هیچ صنفی نمی‌تواند کالایش را به صورت خرده فروشی، با قیمت عمده فروشی و به‌صورت گسترده عرضه کند. در نتیجه این روند کتاب‌فروشی‌ها از بین می‌روند و سلیقه تولید ناشر و فروش کتاب، محدود به چند فروشگاه آنلاین بزرگ خواهدبود.

شهناز آلوش درباره داستان کتاب به وقت پروانه شدن توضیح داد: این کتاب داستان رزمندگان کل ایران است که از همه شهرهای کشور به صورت داوطلبانه برای شرکت در جنگ جمع شدند. آن‌ها با پوست، گوشت و استخوان و بر اساس عقاید خود، جنگیدند. برای آن‌ها مهم نبود از چه دینی باشند از مسیحی، یهودی و هر اعتقادی برای شرکت در جنگ داوطلب شدند. 

این نویسنده با رزمندگانی که از جنگ بازمی‌گشتند سال‌ها به گفت‌وگو پرداخته‌است، او ادامه داد: برادران رزمنده اصلا دوست نداشتند که خانم‌ها در درمان به آن‌ها کمک کنند، اما مادرِ الیوت (یکی از شخصیت‌های داستان از رزمندگان مسیحی ایران) آنقدر خوب و مهربان بود که برادران رزمنده او را خواهر مریم صدا می‌کردند.آلوش با تاکید بر اینکه برای شناخته نشدن نزد رزمندگان و خانواده آن‌ها به صورت گمنام با آن‌ها مصاحبه کرده‌است، افزود: داستان‌هایی که رزمندگان تعریف می‌کردند، سال‌ها در ذهنم مانده‌بود، همه داستان‌ها را نگه داشتم تا زمانی در فرصت آن‌ها را بنویسم. از سال ۹۵ شروع به نوشتن کردم.به گفته او شخصیت اصلی داستان در اهواز زندگی می‌کرد، اما همه اعضای خود را از دست داده‌بود.