حکمت‌اله ملاصالحی – نویسنده و متفکر

فلسفه در هر اقلیم و عالم بشری ما، در میان هر قومی، در جغرافیای هر فکر و فرهنگ و جامعه و جمعیتی، نخست بار افق گشوده است و نخست بار در تاریخ، فرهنگ، جامعه و جهان بشری ما برآمده و بر صحنه آمده است؛ ذاتی هیچ قوم ویژه و برگزیده نیست؛ لیکن ذاتی انسان بودن و ممیزه انسانی آن قوم است. کنجکاوی و کشش و کنش و چشش دانستن، استعداد ذاتی و از امکانات وجودی آدمیست. از مفهوم مرکب هلنی فیلوسوفیا نیز چنین معنای بنیادین افاده می‌شود.

انتساب و اختصاص فلسفه به این یا آن قوم و فرهنگ و فروکاستن فلسفه به این یا آن اقلیم و عالم خاصِ قومی، سخنی گزاف و غیر فلسفیست. شواهد و قرائن فراوان نیز در رد چنین ادعایی در دست است و مهر بطلان بر آن می‌نهد. البته و صد البته نقطه عزیمت و افتتاح و افق گشائی آغازین فلسفه در میان هر قوم و هر سرزمینی که اتفاق افتاده است؛ رخدادی بوده است بس عظیم و بس بدیع و بس سرنوشت ساز در تاریخ، فرهنگ، جامعه و جهان بشری ما و از افتخارات آن قوم و سرزمین.

باری و به هر روی فلسفه جهانیست. جهانی هم گام برگرفته و جهانی هم ره سپرده است و همچنان جهانی و بی مرز و حصارتر از هر روزگاری در روزگار ما گام برگرفته است و ره سپرده است و همه قاره‌های فرهنگی جامعه و جهان بشری ما را درنوردیده است. فلسفه تنها جهانی نیست. از ریشه و بنیاد انسانی هم هست. فلسفه بارش‌ها و ریزش‌های عالم غیب و قدس نیست. فیلسوفان پیام آوران عالم غیب و قدس نبوده‌اند. چنین ادعائی در سر نداشته‌اند. فرستادگان یا رسولان خدای این یا آن دین و آموزه دینی هم نبوده‌اند. فلسفه مونولوگ یا کلام واحد خدای یکتا و یگانه نیست. لوگوس انسان است و دیالوژیک ره می‌سپارد. فلسفه دعوت هم نیست. سودای دعوت در سر نداشته و در سر ندارد. فیلسوفان مخاطبان خود را به دعوت به پذیرش اندیشه‌های فلسفی خود فرانخوانده‌اند. فلسفه اصلاً و اساساً دوکسا (Η ΔΟΞΑ) عقیده و باور و پندار نیست از این جنس و سنخ نیست. افلاتون نیک و درست و راست آن را می‌فهمید که دوکسیات و پندارها و جزمیات و باورهای جزمی را از آکادمی‌اش بیرون رانده بود و هندسه و عقل هندسی را بر صدر نشانده بود و به آن سروری داده بود.

پیامبران پاسخ‌های بنیادین درباره معنا، معرفت و حقیقت زندگی، مرگ، هستی و نیستی برای مخاطبان خود به مژده و به ارمغان آورده‌اند. واژه یونانی انجیل (ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ) کتاب مقدس مسیحیان یعنی مژده خوش. فیلسوفان افق پرسش‌های بنیادین را در فضای ذهن و فکر و عقل و فهم ما درباره معنا و معرفت و راستی و درستی زندگی، مرگ، انسان بودن، هستی و نیستی و اساساً پرسش‌های بنیادین در جست‌وجوی معنا و معرفت و عقل و منطق هر چیزی را بروی ما گشوده‌اند. به همین دلیل نیز چنانکه گفته‌اند و درست هم گفته‌اند هیچ فیلسوفی خود را «خاتم الفلاسفه» ندانسته است و چنین ادعائی نکرده است و چنین سودائی در سر نداشته است. چنان که گفته می‌شود و راست هم گفته می‌شود هیچ فلسفه‌ای هم فلسفه اتم و اکمل نیست. در سپهر فکر و عقل و منطق و معرفت و فهم فلسفی جائی برای چنین مدعیاتی نیست. اگرفیلسوفی چنین ادعایی کرد در فیلسوف بودنش و در فلسفه‌اش می‌باید تردید کرد.

مونث بودن واژه مرکب هلنی فلسفه (Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ) و ریشه واژه‌های مونث ترکیب بخش آن نیز تصادفی نیست. هم اشاره به سرشت زاینده و زایای فلسفه دارد هم بر سرشت زایا و زاینده دوست داشتنΦΙΛΙΑ) H) و سوفیا (Η ΣΟΦΙΑ) انگشت تاکید و مهر تائید می‌نهد. نکته‌ای که سقراط نیک و عمیق آن را دریافته بود.

فیلسوف تنها و یک تنه در آوردگاه اندیشه در میانه میدان ایستاده است. خدایی از او حمایت نمی‌کند. خدایی به او نمی‌گوید: «فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْت» (۱) و «یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ». (۲) تنهائی فیلسوف در میانه میدان هم دلرباست هم رعب آور! فلسفه تنهایی آدمی را ژرف و عریان و عیان در تاریخ به تماشا نهاده است.

فیلسوف هم خود تنهاست هم یک تنه باید بودن و نبودن و استواری اندیشه‌اش را در آوردگاه عقل و تعقل و منطق و استدلال فلسفی‌اش معنا کند و عمیق بفهمد و وثیق بیان کند. لوگوس (زبان و عقل) او انسانی‌ترین وجه وجود اوست. و انسانی‌ترین ممیزه وجود آدمی. فیلسوف سلاحش دیالوگ (ΔΙΑ-ΛΟΓΟΣ) است در میانه میدان. و هر سه مفهوم لوگوس (عقل و زبان) ذاتی فلسفه‌اند. حذف هر کدام، حدف شاخصه‌ها و اجزاء بنیادین فلسفه است. حتی فلسفه‌های ذوقی هم دیالوژیک هستند. سرشتی دیالوژیک دارند. با لوگوس (عقل و تعقل و زبان مفهومی و زبان مفاهیم) و با دیالوگ و دیالوژیک گام برگرفته‌اند و گام برمی‌گیرند و ره می‌سپارند.

فیلسوف حکیم نیست. حکمت با نبوت و سنت‌های نبوی و عرفان و اشراق خویشاوندتر است. در حکمت پاسخ‌های پرسش‌های بنیادین به کف آمده است. فیلسوف همچنان در میانه آوردگاه پرسش‌های بنیادین و نقدها و تحلیل‌ها و تفسیرهای ریشه‌ای با قامتی استوار ایستاده است. فیلسوف دوستدار آگاهی و فهم حکمت و خرد و منطق و معرفت و معنای هستی و نیستی و اساساً هر پدیده و واقعیتیست. حکمت سپهر آگاهی دیگرست و فلسفه سپهر آگاهی دیگر. نکته ظریفی که فیثاغورس نیک و عمیق آن را دریافته بود. نیک و عمیق دریافته بود که در پاسخ به سوفیست‌های مدعی حکمت مفهوم فیلوسوفیا را ابداع کرد. فیلسوف سر بر بالش و بالین لوگوس (عقل و تعقل و منطق و زبان) فلسفی خود دارد. با عقل و تعقل و منطق و زبان فلسفی خود همبود است و همسرشت و همساز.

سنگینی لوگوس (عقل و کلام فلسفی)، وزانت پرسش‌های مرزی و بنیادین فلسفی، شک‌های ژرف هستی شناختی فیلسوف گاه ستون فقرات ذهن و فکر و عقل و آگاهی انسان را تا سقف بر می‌کشد و درهم می‌شکند و رعب انگیز می‌شود و در برهوت، انسان را رها می‌کند. گستره و گسترش و فراخی برهوت نیچه عمیقاً رعب آور است. عمیقاً هراسناک است! عمیقاً انسان را در برهوت رها می‌کند! لوگوس (زبان) ابزار فلسفه نیست. عین فلسفه است. ذاتی فلسفه است. فلسفه به هر میزان ژرف‌تر و ریشه کاوتر و هستی شناختی‌تر همذاتی‌اش با زبان ژرف‌تر و استوارتر. تفاوت فیلسوف و متکلم در سپهر زبان بیش از هر جای دیگر آشکار می‌شود. برای متکلم زبان ابزار استدلال و اثبات باورهای اوست. برای فیلسوف زبان عین فلسفیدن و فلسفه اوست. چنانکه زبان در شعر، ابزار بیان شاعر نیست. عین شاعرانگی است. نسبت ذاتی با شعر می‌یابد. با شعر، همبود و همذات می‌شود. نوعی خویشاوندی مرموز و نهانی نه عیان وعریان میانه شعر و فلسفه است. هردو زبان را در نهایت همبودی و هم‌سرشتی آنچه را که بیان می‌کنند برمی‌کشند.

به تعبیر نیکلای بردیایف، فیلسوف وقتی می‌اندیشد، وقتی فلسفه می‌ورزد با همه هستی‌اش می‌اندیشد و فلسفه می‌ورزد. همه سپهرهای ادراکی‌اش، تجربه‌های زیسته‌اش به تحرک و تموج درمی‌آیند؛ و درآوردگاه این تحرک و تموج وجودی فیلسوفانه است که فیلسوف از خرمن یک زندگی و یک جهان تجربه‌های زیسته‌اش دانه و بار دانایی برمی‌گیرد.

فقیهان و عارفان بر کاستی‌ها و سستی‌ها و عیب‌های فلسفه انگشت تاکید نهاده‌اند و فکر و عقل و فهم و استدلال فلسفی را چوبین و بی تمکین دانسته‌اند. بر بیهودگی فکر و عقل و استدلال فلسفی تاسف خورده‌اند.

هنر دلیری و استقلال آن را در میانه میدان و تیزی و برندگی زبان فلسفه را ندیده‌اند؛ اگر هم دیده‌اند یا کتمان یا انکار کرده‌اند. بر ایشان تحمل پذیر نبوده است. فلسفه را نوعی سرکشی و شورش و یورش به اردوگاه باورهای خود دیده و دانسته‌اند و هماره از دلیری و استقلال فلسفه در هراس بوده‌اند. تاب و تحمل هنر دلیری و استقلال فکر و عقل و فلسفه سقراط، همین طور اسپینوزا بر ایشان مقبول و مطلوب نبوده است. بر همین سیاق اندیشه‌های بلند شهاب الدین سهروردی شهید بر ایشان تحمل پذیر نبود. فلسفه چونان دیگر رخدادهای تاریخ و فرهنگ بشری ما تاریخی دارد. تاریخی بس رنگارنگ و بس غنی و بس پرمایه و پرماجرا و پرفراز و پرفرود لیکن آموزش و حکایت و روایت و تحلیل و تبیین و تفسیر این تاریخ غنی و پرمایه و پرماجرا لزوماً فلسفه نیست. می‌توان مورخ و معلم موفق تاریخ فلسفه بود اما لزوماً فیلسوف نبود. فلسفیدن هم، چونان شعر و شاعرانگی نبوغ ویژه می‌طلبد و بهره‌مندی از ذائقه و شم خاص فلسفی.سخن آنکه یک جامعه و جهان بدون فلسفه، بدون تحرک و تموج فکر و عقل و فهم و آگاهی فلسفی بدون نقدهای دلیرانه و تیز و برنده فیلسوفان و بیگانه و بی اعتنا به پرسش‌های مرزی و بنیادین فلسفی نه تنها فقیر است و دست دامنش از مواریث فکری عمیق و اصیل کوتاه؛ هماره در معرض انجماد و انحراف و کژروی‌های راست نشدنی و خطرناک و خطرخیز است و فلاکت در پیشارو و فروافتادن در هلاکت در کمین.

 

نشر خوب کتاب «ایبسن و فلسفه: جستارهایی درباره هدا گابلر» نوشته گروه نویسندگان با ویراستاری کریستین یسدال را با شمارگان هزار نسخه، ۳۸۳ صفحه و بهای ۱۱۵ هزار تومان منتشر کرد. این کتاب مجموعه مقالاتی است با سرویراستاری ریچارد الدریج که توسط مترجمانی چون صالح نجفی، مهدی نصراله زاده، جواد گنجی، مهدی حبیب زاده، نسترن فتحی، مریم تدین و بهزاد آقاجمالی به زیور طبع آراسته شده است.

هنریک ایبسن، یکی از برجسته‌ترین و تابناک‌ترین چهره‌ها در تاریخ ادبیات نمایشی در سطح جهان است. او به سال ۱۸۹۰ نمایشنامه‌ای به نام Hedda Gabler را نوشت که از همان دوران بدل به یکی از جنجالی‌ترین نمایشنامه‌ها شد. وجوه برجسته اجتماعی و نقدهای گزنده ایبسن از اخلاقیات جامعه معاصرش در نمایشنامه «هدا گابلر» به عنوان یکی از واقع‌گراترین درام‌های تاریخ شناخته شود. بسیاری از منتقدان نیز شخصیت هدا در این نمایشنامه را به عنوان یکی از نقش‌های بزرگ دراماتیک در تئاتر معرفی کرده‌اند و عموم بازیگران زن در سراسر جهان برای محک زدن توانایی‌های خود در عرصه بازیگری آرزوی ایفای این نقش را دارند.

اما «ایبسن و فلسفه» مجموعه مقالاتی است درباره این نمایشنامه جنجالی. هدا گابلر از منظر جنبه‌های نمایشی، ساختار دراماتیک، نگاه اجتماعی (درگیری‌های طبقه متوسط اروپا)، جامعه‌شناختی (پرداختن به زنان به عنوان شخصیت اصلی یک نمایشنامه) و نیز از منظر فلسفی نمایشنامه‌ای تأثیرگذار و پر راز و رمز است در این کتاب که به قلم چند تن از پژوهشگران برجسته تئاتر و ایبسن‌شناسان سرشناس تألیف شده، نویسندگان به بررسی فلسفی و تجزیه و تحلیل زیروبم این اثر نمایشی پرداخته‌اند و در این میان تنها به خود اثر محدود نشده‌اند و با فراتر رفتن از آن، به لایه‌های واژه‌شناسی و یا حتی بررسی اجراهای گوناگون نوع پرداخت معنایی آنها به چالش کشیده‌اند. پایه نظری این نوشته‌ها نظریات متفکران بزرگی نظیر، تئودور آدورنو، فردریش نیچه و افلاطون است. به همین دلیل، مخاطبان این کتاب فقط شیفتگان ادبیات نمایشی جهان نیستند، بلکه تمام کسانی‌اند که به فلسفه، هنر، تئاتر، ادبیات، جامعه‌شناسی، مطالعات زنان و… علاقه‌مندند و در پایان می‌آموزند که هدا گابلر تنها یک نمایشنامه نیست، جهانی است فلسفی.

عناوین مقالات و اسامی نویسندگان آنها به قرار زیر است:

«فلسفه‌ورزی با ایبسن: مقدمه ویراستار» نوشته کریستین یسدال (ترجمه صالح نجفی و مریم تدین). یسدال دانشیار فلسفه در دانشگاه تمپل و استاد پاره وقتِ فلسفه در دانشگاه اسلو است. به قلم کتاب‌ها و مقالات متعددی به رشته تحریر درآمده است. او همچنین ویراستار بخش فلسفه قرن نوزدهم دانشنامه فلسفی استنفورد و یکی از ویراستاران کتاب «راهنمای کمبریج هرمنوتیک» است.

«نیست انگاری و ملال در هدا گابلر» نوشته لئوناردو لیسی (ترجمه مهدی نصراله زاده). او دانشیار مرکز علوم انسانی در دانشگاه جانز هاپکینز است و نویسنده مقالات متعدد درباره ایبسن، استریندبرگ، کنراد، ریلکه، ادن و… به قلم کتاب‌هایی نیز منتشر شده است.

«آنجا که هدا می‌میرد: اهمیت مکان» نوشته سوزان ال فیگن (ترجمه بهزاد آقاجمالی و نسترن فتحی). فیگن پژوهشگر مهمان فلسفه در دانشگاه تمپل است. او در حال حاضر مشغول کار روی کتابی است درباره فلسفه تئاتر. فیگن از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ ویراستار مجله «زیبایی شناسی و نقد هنر» بود و از ۱۹۷۷ تا ۲۰۰۳ مدرس دانشگاه میسوری کانزاس.

«هدا گابلر و کاربردهای زیبایی» نوشته تامس استرن (ترجمه صالح نجفی و جواد گنجی). استرن مدرس ارشد فلسفه در دانشکده فلسفه دانشگاه لندن است. علایق پژوهشی او عبارتند از: فلسفه آلمانی در قرن‌های نوزدهم و بیستم و فلسفه تئاتر و درام. او نویسنده کتاب «فلسفه و تئاتر» است.

«زخم‌های زندگی مدرن: هدا گابلر در منشور آدورنو» نوشته فروده هلاند (ترجمه صالح نجفی). هلاند استاد ادبیات اسکاندیناویایی در دانشگاه اسلو است و از سال ۲۰۰۵ مدیر مرکز مطالعات ایبسن بوده است. او سردبیر کتاب «ایبسن در میان فرهنگ‌ها» و ویراستار مجله «مطالعات ایبسن» است.«زندگی‌ام همچون تفنگی پر بر جای مانده بود: عاملیت و نوشتار در هدا گابلر» نوشته آرنولد واینستین (ترجمه مهدی حبیب زاده). نویسنده این مقاله استاد ممتاز ادبیات تطبیقی ادنا و ریچارد سالامون در دانشگاه براون است.

«فلسفه، تئاتر و عشق؛ هدا گابلر ایبسن و ضیافت افلاطون» نوشته کریستین بیس (ترجمه جواد گنجی). بُیس استادیار گروه فلسفه و از اعضای دانشکده شکولزآنرز دانشگاه ایالتی می‌سی‌سی‌پی است. او دکترای فلسفه را در سال ۲۰۱۰ از دانشگاه شیکاگو دریافت کرد. او در حوزه زیبایی شناسی، تاریخ فلسفه تحلیلی متقدم و اندیشه ویتگنشتاین تخصص دارد.

«کلماتِ هدا: کار زبان در هدا گابلر» نوشته توریل موری (ترجمه مهدی حبیب زاده). موری استاد ادبیات و مطالعات زبان‌های رومی تبار جیمز بی. دوک است و استاد ادبیات انگلیسی، فلسفه و مطالعات تئاتر در دانشگاه دوک و مدیر مرکز فلسفه، هنر و ادبیاتِ دوک است.

«علیه تفسیر؟ هدا و خودِ اجراگر» نوشته کریستن ای. شپرد – بار (ترجمه بهزاد آقا جمالی و نسترن فتحی). نویسنده این مقاله استاد زبان انگلیسی و مطالعات تئاتر در دانشگاه آکسفورد و عضو کالج سنت کاترین آکسفورد است. مقالات و کتاب‌های او درباره ایبسن، درام مدرن و علوم بینارشته‌ای مشهور است.

«دو هفت تیر و اوراقی چند: مرد اغواپیشه کیرکگور و گامبیِ هدا» نوشته فرد راش (ترجمه صالح نجفی). راش در دانشگاه نوتردام آمریکا فلسفه تدریس می‌کند. او نویسنده کتاب‌هایی چون «آیرونی و ایده‌آلیسم» و ویراستار راهنمای کمبریج نظریه انتقادی، است.

«نگاه ایبسن به تاریخ و زندگی: هدا گابلر از منظری نیچه‌ای» نوشته کریستین یسدال (ترجمه مهدی نصراله زاده).

در بخشی از مقدمه ویراستار بر کتاب آمده است: «نمایشنامه هدا گابلر و شخصیت اصلی‌اش جان به لب رسیدگیِ انسان قرن نوزدهم را با مهار دقیق عناصر درام و با شعری برخوردار از دقتی سرد ثبت کرده و به همین جهت همواره فیلسوفان را از زمان خود ایبسن تا زمانه ما مجذوب خود کرده است. تئودور آدورنو این موضوع را در قطعه‌ای از کتاب «اخلاق صغیر» بخش «حقیقت درباره هدا گابلر» بدین گونه جمع بندی می‌کند: اینکه هدا حتی وقتی با سنگدلی با عمه پیر یوگن، یعنی یوله خانم رفتار می‌کند بازهم قربانی است، قربانیِ سرکوب شدن هنر و زیبایی در مسلخ اخلاقیات و راه و رسم زندگی خرده بورژوایی.»

مجموعه‌‎ «از چشم فلسفه» نشر خوب با نگرشی فلسفی تحلیلی به آثار شاخص ادبیات داستانی و ادبیات جهان می‌پردازد. هر عنوان از این مجموعه بر یک رمان یا نمایشنامه مهم تاریخ ادبیات و هنر متمرکز است. دبیر این مجموعه مهدی صابری است.

 

کارگردان انیمیشن کشورمان درباره سه نفر از افرادی که او را با پدیده کتاب و کتابخوانی آشنا کردند سخن گفت و اشاره کرد: رسیدن به یک کتاب خوب ماحصل معاشرت با انسان‌های خوب است. از دو روز دیگر یعنی روز ۲۴ آبان ماه هفته کتاب آغاز می‌شود، به همین بهانه با اشکان رهگذر، نویسنده و کارگردان انیمیشن درباره سه نفر از کسانی که کتابهای با ارزشی به او معرفی کردند گفتگو کردیم.وی در ابتدای سخنانش با اشاره به اینکه رسیدن به یک کتاب خوب ماحصل معاشرت با انسان‌های خوب است، گفت: کسانی که کتاب می‌خوانند، کتاب را دوست دارند و با شور و اشتیاق کتاب‌ها را به دیگران معرفی می‌کنند. اولین شخصی که در زندگی من را با پدیده کتاب آشنا کرد پدرم بود، من کودکی خود را در کتابخانه پدرگذراندم و آنجا محل بازی‌های کودکانه‌ام بود، تصویر و بوی کتاب در کتابخانه ایشان برای همیشه در ذهنم جا خوش کرد و چه بسیار کتبی که ایشان به من معرفی نکرده‌اند. یکی از آخرین کتاب‌هایی که توسط پدر به من معرفی شد کتاب «قبله عالم»، نوشته عباس امانت و ترجمه حسین کامشاد از انتشارات کارنامه بود، این کتاب اساس تفکر من را نسبت به دوران قاجار و به‌خصوص دوره ناصری تغییر و کمک شایانی در مسیر ساخت اثر بعدی‌ام انیمیشن سینمایی «ژولیت و شاه» بود. اگرچه مطالعات پدر در زمینه قاجار پیش‌ازاین چراغ راه این پروژه بود. وی افزود: نفر بعدی بهزاد نعلبندی، همکار و دوستی است که من را با آثار جوزف کمبل آشنا کرد و از همه مهم‌تر کتاب «قدرت اسطوره» او که ترجمه استاد عباس مخبر است از انتشارات مرکز. با خواندن این کتاب و آثار دیگر جوزف کمبل دریافتم که چگونه اساطیر می‌توانند این‌چنین در باورها و زندگی روزمره ما، نقش پیدا کنند و چگونه برای نوشتن به شناخت اسطوره‌ها نیاز است. این کتاب را همواره معرفی می‌کنم و هر از چند گاهی به سراغش می‌روم، چراکه هر بار با درک جدیدی که از زندگی زیسته‌ام پیدا می‌کنم تأثیر شگرفت اسطوره‌ها و دانش بسیار مهم اسطوره‌شناسی را در خود و پیرامونم وا می‌کاوم.رهگذر درباره سومین نفری که او را با کتاب و کتابخوانی آشنا کرد توضیح داد: نفر سوم استاد گران‌قدرم، امید ابراهیم است که دریکی از کلاس‌های کارشناسی ارشد ما را تشویق به خواندن کتاب «انسان و سمبل‌هایش» نوشته کارل گوستاو یونگ و ترجمه دکتر محمد سلطانیه از انتشارات جامی کردند. بعد از شناخت اسطوره‌ها آشنا شدن با یونگ و آثار او دریچه‌ای شگرف در مقابلم گشوده شد، دریافتم که اسطوره‌ها چگونه از دریچه کهن‌الگوها در ناخودآگاه ما ریشه دارند و چگونه تأثیرات روانی ما را حادث می‌شوند.وی در پایان اضافه کرد: در پایان می خواهم دو کتاب که بسیار جالب هستند و شاید خواندن آن‌ها برای هر ایرانی واجب است را پیشنهاد دهم، کتاب‌های «ما چگونه ما شدیم» و «غرب چگونه غرب شد»، هر دو از صادق زیباکلام و از انتشارات روزنه، خواندن این دو کتاب را به این دلیل پیشنهاد می‌کنم که شاید یکی از سؤالاتی که در ذهن هر ایرانی شکل می‌گیرد این است که چرا فلان کشور در غرب فلان جایگاه را دارد و ما فلان جایگاه! صدالبته که نظرات مختلفی در خصوص این دو کتاب موجود است ولی برای بنده که هیچ نگرشی به علوم سیاسی و یا ژئوپلیتیکی ندارم پر از دریچه‌های جدید و آموزه‌هایی بود که جذابیت‌های خاص خود را داشت.

 

نمایشگاه بین‌المللی کتاب وین آغاز به کار کرد

خانه کتاب و ادبیات ایران به نمایندگی از صنعت نشر کشورمان در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب وین که از ۱۹ آبان ماه آغاز به کار کرده است، حضور دارد.

سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب وین از نوزدهم آبان ماه ۱۴۰۰ کار خود را آغاز کرده است و تا ۲۳ آبان ماه به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

خانه کتاب و ادبیات ایران با مشارکت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در وین در غرفه‌ای به متراژ ۱۸ متر مربع به نمایندگی از صنعت نشر کشورمان به عرضه و معرفی بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب‌های برتر و حائز جوایز ادبی از ناشران ایرانی با موضوعات دین، ادبیات معاصر و کلاسیک، ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات پایداری و دفاع مقدس، ایران‌شناسی و هنر می‌پردازد.

از دیگر اقدامات صورت گرفته توسط خانه کتاب و ادبیات ایران می‌توان به معرفی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نمایشگاه مجازی کتاب تهران، طرح گرنت و طرح تاپ اشاره کرد. همچنین معرفی ناشران و نویسندگان ایرانی در قالب بروشورهای تخصصی و معرفی خانه کتاب و ادبیات ایران از دیگر برنامه های این مجموعه در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب وین است.

در این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب وین ۵۱۳ نشست و رویداد جنبی با حضور ۵۷۵ نویسنده برگزار شده است و ۳۰۰ غرفه در متراژ ۱۲ هزار متر مربع در این رویداد فرهنگی مشارکت دارند. تخمین زده می‌شود که تا روز پایانی ۵۵ هزار نفر از این نمایشگاه بازدید خواهند کرد.

ارائه گواهی واکسیناسیون و یا گواهی بهبودی کامل برای افراد بالای ۱۲ سال برای ورود به سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب وین الزامی است.

 

«دیپورت» چگونه شکل گرفت؟

علی اسکندری نویسنده کتاب «دیپورت» می‌گوید در این‌کتاب بحث مدافعان حرم به صورتی که در چشم بزند و اغراق‌آمیز باشد، مطرح نشده و داستان وجوه مختلفی از مهاجرت غیرقانونی را شامل می‌شود.

روایت یک مهاجرت غیرقانونی به مقصد آلمان برای رسیدن به زندگی بهتر، اسارت و بعد هم آزادی طی یک عملیات؛ خلاصه داستانی است که در کتاب «دیپورت» به قلم علی اسکندری با روایتی از پیمان امیری، به رشته تحریر درآمده است. آنچه که این داستان را با بقیه هم‌گروهی‌هایش متمایز می‌کند، شیوه عملیات آزادی پیمان به دست مدافعان حرم است، جریانی که در «دیپورت» لحظه به لحظه روایت شده است.

اسکندری در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره شکل‌دادن به «دیپورت» و انتخاب شکل روایتی که برای تعریف خاطره‌ها در قالب داستان دارد، گفت: در زمینه‌هایی مثل فیلمنامه‌نویسی کار کرده بودم اما در حوزه خاطره‌نگاری و نویسندگی «دیپورت» تجربه اولم بود. خیلی‌ها از من می‌پرسند که برای نویسندگی چه دوره‌ای رفته‌ای یا چه کرده‌ای؟ اما باید بگویم که اعتقادم این است که برای نوشتن به صورت مبتدی یا حرفه‌ای مهم‌ترین موضوع این است که کتاب زیاد خوانده باشید تا با سبک‌های مختلف نوشتن آشنا باشید. من هم از قبل مخاطب جدی کتاب‌ها بودم و زمانی که به این سوژه برخوردم تصمیم گرفتم تا خودم آن را قلم بزنم. در همین راستا در وهله اول خودم را جای مخاطب کتاب‌خوان قراردادم و با این نگاه داستان را پیش بردم.

وی افزود: این‌پیشبرد داستان، در خیلی از موارد با خلق فضاسازی‌هایی همراه است که باعث می‌شود تا مخاطب درمورد خیلی از بخش‌ها تصویر واضحی در ذهنش نقش بگیرد، اسکندری درباره این بخش ماجرا هم گفت: همانطور که گفتید بعضی از بخش‌های کتاب تصویر ذهنی را برای مخاطب ایجاد می‌کند، این موضوع جزو موارد و اصولی بود که من دوست داشتم در طول نگارش داستان رعایت شود. همچنین تلاشم این بود که از کلمات دشوار استفاده نکنم و متن کتاب راحت و روان باشد. البته در کنار اینها مهم‌ترین وجهی که در ذهن داشتم هم این بود که مخاطب به خواندن ادامه دهد و از آن خسته نشود.

این‌نویسنده در پاسخ به این‌که به نظر خودش به عنوان نویسنده تا چه‌حد در این زمینه موفق بوده، گفت: فکر می‌کنم تا حدودی این موفقیت را کسب کرده‌ام. در طول این‌جریان من گمان نمی‌کردم که حوزه خاطره‌نگاری تا این اندازه سخت باشد چرا که در قالب‌های دیگر مثل رمان و داستان، قصه‌ها زاییده ذهن نویسنده‌اند اما در خاطره‌نگاری مهم‌ترین وجه این است که به روایت راوی و اصل داستان وفادار باشید. این اتفاق برای منی که اولین کتابم بود، خیلی سخت بود اما در ادامه با گذاشتن خودم جای راوی و از سوی دیگر مخاطب، تا حدی از عهده این فضا برآمدم.

اسکندری در ادامه گفت:‌ یکی دیگر از اتفاقاتی که در نگارش خاطرات و روایت‌ها صدق می‌کند، شاخ‌وبرگ‌هایی است که لازم است تا به این روایت‌ها اضافه شوند و شکل داستانی به اثر بدهند؛ این جریان در مورد «دیپورت» هم صدق می‌کند. در طول این روایت من مواردی را هم برای شکل‌گیری فضاسازی که لازمه کار بود را به هم به متن اضافه کردم. البته در فضا باید حواسمان باشد که به اصل روایت خدشه‌ای وارد نشود همانطور که در مورد دیپورت هم این اتفاق افتاد و در بخش‌های مختلف سعیم این بود که از جزئیات هم غافل نشوم. حتی گاهی اگر راوی از ابتدا چیزی نمی‌گفت من از او می‌خواستم تا به مواردی که از قلم افتاده اشاره کند تا در نهایت به داستانی برسیم که برای مخاطب عینیت داشته باشد. با همه اینها اصل داستان برپایه همان روایت است نه تخیل ذهن من نویسنده.

 

روزهای شلوغ کانون پرورش فکری در هفته کتاب

برنامه‌های هفته کتاب امسال از ۲۴ آبان تا ۱ آذر در سراسر کشور با شعار «جای خالی را با کتاب خوب پر کنید» برگزار می‌شود.

کانون پرورش فکری با برپایی نشست‌های تخصصی فرهنگی و ادبی همچنین گفت‌وگوهای مستقیم و زنده با مدیرعامل کانون، نویسنده‌ها، شاعران، مترجمان و تصویرگران نام‌آشنا و محبوب کتاب‌های کودک و نوجوان و برگزاری آیین اهدای جایزه کتاب سال کودک و نوجوان، بچه‌ها را به کتاب و کتاب‌خوانی تشویق می‌کند.

بر همین اساس سلسله‌نشست‌های تخصصی فرهنگی و ادبی کانون دوشنبه (۲۴ آبان)در پرتال اینترنتی کانون با موضوع گپ‌ و گفت صمیمانه با نامزدهای جایزه جهانی آسترید لیندگرن ۲۰۲۱ و با حضور هوشنگ مرادی‌کرمانی، فریدون عموزاده‌خلیلی، حمیدرضا شاه‌آبادی و جمشید خانیان از ساعت ۱۵ تا ۱۷ برگزار می‌شود.

مراسم اهدای جایزه کتاب سال کودک و نوجوان کانون سه‌شنبه (۲۵ آبان) از ساعت ۱۰ تا ۱۲ با حضور برگزیدگان، مصطفی رحماندوست دبیر این رویداد و جمعی از نویسندگان و شاعران در سالن غدیر مرکز آفرینش‌های فرهنگی هنری کانون واقع در خیابان حجاب تهران برگزار می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند این مراسم را از سایت کانون پرورش فکری مشاهده کنند.

مدیرعامل کانون روز چهارشنبه (۲۶ آبان) نیز با تعدادی از نویسندگان، شاعران و ناشران کودک و نوجوان به صورت آنلاین گفت‌وگو می‌کند.

همچنین شنبه (۲۹ آبان) نقد رمان لبخندی برای سوفیا از سلسله برنامه‌های دو پنجره با حضور محمد مرزوقی نویسنده کتاب و سولماز خواجه‌وند به عنوان منتقد برگزار و به صورت آنلاین در سایت کانون قابل دسترسی علاقه‌مندان است.

کتاب مجموعه شعر چرا تو سنگی؟ سروده بیوک ملکی و تصویرگری علی خدایی یکشنبه (۳۰ آبان) نقد و بررسی می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند این برنامه را که از سلسله نشست‌های «دو پنجره» است در سایت کانون دنبال کنند.

مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سراسر کشور با برپایی برنامه‌ها و نشست‌های تخصصی میزبان نویسندگان و شاعران خواهند بود.

 

«شهید نوید» با چاپ هفتم به کتابفروشی‌ها آمد

 کتاب «شهید نوید» نوشته مرضیه اعتمادی دربرگیرنده زندگینامه شهید نوید صفری از شهدای مدافع حرم به‌تازگی توسط انتشارات شهید کاظمی به چاپ هفتم رسیده است. چاپ اول این‌کتاب فروردین امسال عرضه شد و سپس طی اردیبهشت‌ به چاپ‌های دوم و سوم رسید. «شهید نوید» تیرماه امسال به چاپ چهارم رسید و طی روزهای آبان چاپ هفتم آن به بازار نشر عرضه شده است.

این‌کتاب مجموعه روایت‌هایی از زندگی شهید صفری را از زبان خانواده، دوستان و همسر شهید شامل می‌شود. این‌شهید ۱۶ تیر سال ۱۳۶۵ در محله‌ تهرانپارس تهران، متولد شد و در نهایت در صحرای بوکمال سوریه، همان‌طور که خودش خواسته‌ بود، بی‌سر به شهادت رسید.

بین خاطرات و روایت‌های این‌کتاب، دست‌خط‌های شهید صفری هم درج شده‌اند.

 

«بازیگر و بدنش» به چاپ یازدهم رسید

کتاب «بازیگر و بدنش» نوشته لیتز پیستک با ترجمه ناصر آقایی به‌تازگی توسط انتشارات سروش به چاپ یازدهم رسیده است.

حرکت و بیان دو رکن اصلی بازیگری در روی صحنه به شمار می‌روند. لذا شرایط گوناگون بدن در ایجاد تحول در این دو رکن نقش مستقیم دارد. انجام دادن مداوم تمرینات بدنی همواره مورد تأکید مربیان تئاتر است. با این تداوم، بدن در وضع مطلوب می‌ماند و زمینه برای تربیت بیان نیز فراهم می‌شود.

کتاب «بازیگر و بدنش» دربرگیرنده تمریناتی است که حاصل تجربه و تدریس دانشگاهی مؤلف طی سالیان طولانی هستند و درصورت یادگیری صحیح و تداوم آن‌ها، علاوه بر نرم و زیبا کردن حرکات، موجب زیبایی اندام بازیگر نیز می‌شود.

چاپ یازدهم این‌کتاب با ۱۱۲ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۳۵ هزار تومان عرضه شده است.

 

بررسی ۱۳۰ پرونده متقاضی دریافت پروانه نشر

مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از برگزاری نخستین جلسه هیات رسیدگی به صدور و تمدید ۱۳۰پروانه نشر متقاضی خبر داد.

محمد اله‌یاری با اشاره به برگزاری این جلسه، گفت: در این جلسه ضمن بررسی راه کارهای مختلف در خصوص رفع دغدغه های ناشران، بیش از یکصد و سی پرونده از سراسر کشور رسیدگی شد و یکصد و بیست و هفت پرونده مورد تصویب قرار گرفت. 

بر اساس این گزارش، این جلسه که به ریاست محمد اله یاری فومنی، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی برگزار شد،  احد جاودانی (مشاور وزیر و مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران) نماینده ادارات کل استانها، هومان حسن پور ( رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران) نماینده اتحادیه، مهدی اسماعیلی راد (مدیر عامل اتحادیه تعاونی ناشران آشنا) کارشناس فنی، داود موسائی (مدیرمسئول انتشارات فرهنگ معاصر) کارشناس فنی، حامد سهرابی (مدیرکل دفتر حقوقی و مالکیت فکری) نماینده دفتر حقوقی و بهروز عطاریان (معاون برنامه ریزی امور مجوزهای این دفتر) دبیر جلسه حضور داشتند.